วันมาฆบูชา

วันมาฆบูชา
3 ]/ }% K' R1 S' A5 y: T5 c5 r# R: A& {9 I. l% [* Y4 E
6 r* ?1 c0 E# i& }" Z0 N8 a1 ^' {
+ @  l0 Y- _9 y; n1 e+ \( _
ความหมายวันมาฆบูชา; A8 G. X! l; }( o) s  r' d
วันมาฆบูชา หมายถึง การบูชา ในวันเพ็ญเดือน ๓ เนื่องในโอกาสคล้าย วันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์
  c" ?0 s8 @8 X7 B7 L
- U/ [5 A. I4 x( S: y1 A; U# Lความสำคัญวันมาฆบูชา
+ r- s3 ~  U% F+ d% H% lวันมาฆบูชา เป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ มีเหตุการณ์อัศจรรย์ที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าจำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาเฝ้าพระพุทธเจ้า ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ โดยมิได้นัดหมายกันพระสงฆ์ ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์& ]+ }& B; D1 L" d# e- G$ d: D( L

' S. a1 j% h! N8 Sผู้ได้อภิญญา ๖และเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบท โดยตรงจากพระพุทธเจ้า ในวันนี้พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เหล่านั้น ซึ่งเป็นทั้งหลักการอุดมการณ์และวิธีการปฏิบัติที่ นำไปใช้ได้ทุกสังคม มีเนื้อหา โดยสรุปคือให้ละ
  N# W5 J5 j. x
8 D& ~" r% H& M1 w) K; Dความชั่วทุกชนิด ทำความดี ให้ถึงพร้อมและทำจิตใจให้ผ่องใส
+ g* K, n8 ^0 i+ P+ V- p6 P4 U& M. ~% M2 z& W6 p
ประวัติความเป็นมาวันมาฆบูชา+ U) r9 c2 P# J5 V3 ~# a
๑. ส่วนที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้ได้ ๙ เดือนขณะนั้นเมื่อเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขาตาแล้ว เสด็จมาประทับที่วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ ประเทศอินเดียในปัจจุบัน วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ เดือนมาฆะหรือเดือน
  V, f8 z: z! V  d. |
* t* f$ X$ T% B; \( V' e) c* E๓ในเวลาบ่ายพระอรหันต์สาวกของพระพุทธเจ้า มาประชุม พร้อมกัน ณ ที่ประทับของพระพุทธเจ้า นับเป็นเหตุอัศจรรย์ ที่มีองค์ประกอบสำคัญ ๔ ประการ เรียกว่าว่า วันจาตุรงคสันนิบาต
, m! G! r) L0 g3 f7 |. U/ `! ^8 {; ?8 `6 W$ ^5 a$ c7 ~
คำว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แยกศัพท์ได้ดังนี้ คือ
- i" m3 d5 Z: m. M/ I' I$ S% h  T* h4 w8 \
"จาตุร" แปลว่า ๔
5 s- Q. N  T: |) C"องค์" แปลว่า ส่วน 5 e% N/ ~8 e& @5 d; w0 {# ]  }) @1 u
"สันนิบาต" แปลว่า ประชุม 9 g, ~) Z0 B5 [1 D
ฉะนั้นจาตุรงคสันนิบาตจึงหมายความว่า "การประชุมด้วยองค์ ๔" กล่าวคือมีเหตุการณ์พิเศษที่เกิดขึ้นพร้อมกันในวันนี้ คือ7 ]1 U! f5 q: ~, l4 k9 I8 w9 u

$ {* _% U  y9 B7 L1 d6 B1. เป็นวันที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันที่เวฬุวันวิหารในกรุงราชคฤห์ โดยมิได้นัดหมาย( i& l/ Q& x; n" f9 B# z9 t

; ~2 Q+ g+ t# b4 h2. พระภิกษุสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น "เอหิภิกขุอุปสัมปทา" คือเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้าทั้งสิ้น
# j  t. k0 Z) L4 `' a) L
6 s5 N1 y- A! J8 C3. พระภิกษุสงฆ์ทุกองค์ที่ได้มาประชุมในครั้งนี้ ล้วนแต่เป็นผุ้ได้บรรลุพระอรหันต์แล้วทุก ๆองค์
( l+ |6 r2 _7 s+ W; C+ [( j' V6 A, T
4. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวงกำลังเสวยมาฆฤกษ& O1 o+ X$ f% o& _4 x

+ G# {, ?+ p. a( T: @1 o9 l8 Jประวัติวันมาฆบูชา8 M1 N  @+ S5 _4 w: ^

" [# w" R' |4 Q) Wมูลเหตุ
7 @+ |6 G2 T, p7 }$ A& z) i& @, C5 Jหลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 และได้ทรงประกาศพระศาสนาและส่งพระอรหันตสาวกออกไปจาริกเพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสถานที่ต่าง ๆ ล่วงแล้วได้ 9 เดือน ในวันที่ใกล้พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ (วันขึ้น 15 ค่ำ & ^$ O7 p; c1 x' l

7 w& z+ u: H! b8 L# j$ x6 Z8 N, ~เดือน 3) พระอรหันต์ทั้งหลายเหล่านั้นต่างได้ระลึกว่า วันนี้เป็นวันสำคัญของศาสนาพราหมณ์ อันเป็นศาสนาของตนอยู่เดิม ก่อนที่จะหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า และในลัทธิศาสนาเดิมนั้นเมื่อถึงวันเพ็ญเดือนมาฆะ เหล่าผู้ศรัทธา
1 j% R( a, L6 @
8 |2 l% L1 f7 iพราหมณลัทธินิยมนับถือกันว่าวันนี้เป็นวันศิวาราตรี โดยจะทำการบูชาพระศิวะด้วยการลอยบาปหรือล้างบาปด้วยน้ำ แต่มาบัดนี้ตนได้เลิกลัทธิเดิมหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าแล้ว จึงควรเดินทางไปเข้าเฝ้าบูชาฟังพระสัทธรรมจาก9 _" x  t9 E5 j( h9 S3 d9 {
* |/ [! S- `+ e. ]7 @' G5 J6 [6 g
พระพุทธเจ้า พระอรหันต์เหล่านั้นซึ่งเคยปฏิบัติศิวาราตรีอยู่เดิม จึงพร้อมใจกันไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าโดยมิได้นัดหมาย5 p, x/ W2 ]0 E2 v; I

( V- x$ b+ X! ~5 b0 r" J, qมีผู้กล่าวว่า สาเหตุสำคัญที่ทำให้พระสาวกทั้ง 1,250 องค์มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย มาจากในวันเพ็ญเดือน 3 ตามคติพราหมณ์ เป็นวันพิธีศิวาราตรี พระสาวกเหล่านั้นซึ่งเคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อนจึงได้เปลี่ยนจากการรวมตัว
/ |8 P9 L, B7 _+ L  R9 S+ R
( h  L* H! b' v. m4 qกันทำพิธีชำระบาปตามพิธีพราหมณ์ มารวมกันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแทน% B. g, t* s  V- w) Y3 }! |7 ?
& f% a7 `, ^: l5 @
4 `) P* J! _) C  A$ [# Z% M

7 v9 k3 x: l0 o& Y0 n! R" m% }3 Bโอวาทปาฏิโมกข์
: c! u. E$ i% {2 g% k  Lหลักคำสอนสำคัญของพระพุทธศาสนา หรือคำสอนอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ ๓ คาถากึ่ง ที่พระพุทธเจ้าตรัสแก่พระอรหันต์ ๑,๒๕๐ รูป ผู้ไปประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน ๓ ที่เราเรียก
) _1 e7 @. d. P9 o( n0 W7 j
# K/ ]& H+ P% d1 D' t# Gกันว่าวันมาฆบูชา (ถรรถกถากล่าวว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์นี้ แก่ที่ประชุมสงฆ์ตลอดมา เป็นเวลา ๒๐ พรรษา ก่อนที่จะโปรดให้สวดปาฏิโมกข์อย่างปัจจุบันนี้แทนต่อมา), คาถาโอวาทปาฏิโมกข์ มีดังนี้ (โอวาทปาติโมกข์ ก็เขียน)
- z+ l0 F" i; _) {; ^. w% G
/ z/ R' ^/ x" c6 ~# G5 e  {สพฺพปาปสฺส อกรณํกุสลสฺสูปสมฺปทา
; ]9 W, B$ O# h7 t1 Mสจิตฺตปริโยทปนํเอตํ พุทธาน สาสนํฯ
+ A9 W% a4 P" g5 B8 [- n, iขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา3 h. W4 b# s+ K5 A+ y+ ^# g
นิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา
- e5 t4 a0 Q( ~น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี' B' Y; j0 ]4 I
สมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโตฯ5 l: Q2 A3 w# a0 e
อนูปวาโท อนูปฆาโต ปาติโมกฺเข จ สํวโร
' F, `9 N: p; @! p" vมตฺตญฺญุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ4 I- `) V( w; j4 Y
อธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนํฯ( U. y& Z& S2 h: m4 T
# K7 S3 n9 I0 K# U; F5 o
แปล : การไม่ทำความชั่วทั้งปวง ๑ การบำเพ็ญแต่ความดี ๑ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง, พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพาน เป็นบรมธรรม, ผู้ทำร้ายคน
1 ~# t) @( e6 @& ?8 ]. J- W% O& ~0 H' J/ q; y
อื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต,ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะการไม่กล่าวร้าย ๑ การไม่ทำร้าย ๑ ความสำรวมในปาฏิโมกข์ ๑ ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร ๑ ที่นั่งนอนอันสงัด ๑ ความเพียรในอธิจิต ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้ง0 p( E# t& `, w/ D3 v

) j  K- @4 ^; o" m$ w. nหลายที่เข้าใจกันโดยทั่วไป และจำกันได้มาก ก็คือ ความในคาถาแรกที่ว่า ไม่ทำชั่ว ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ผ่องใส
+ ?- {4 _+ N. M0 g: c6 _2 P
0 Y' x* B9 p: v7 ]4 V/ Sสถานที่สำคัญเนื่องด้วยวันมาฆบูชา (พุทธสังเวชนียสถาน)6 g( m9 ^, n9 X# E. o7 ^

% j. X/ s, m: E3 C" Oพระพุทธรูปยืนกลางมณฑลมหาสังฆสันนิบาต ในโบราณสถานวัดเวฬุวันมหาวิหาร เมืองราชคฤห์ รัฐพิหาร อินเดีย (เป็นพระพุทธรูปสร้างใหม่ ปัจจุบันเป็นสถานที่จาริกแสวงบุญสำคัญของชาวพุทธทั่วโลก)เหตุการณ์สำคัญที่เกิดในวันมาฆบูชา เกิด* |5 {0 U3 e# U& u* n1 L8 K
4 s+ n" u) v/ Q/ n+ p, A/ i
ภายในบริเวณที่ตั้งของ "กลุ่มพุทธสถานโบราณวัดเวฬุวันมหาวิหาร" ภายในอาณาบริเวณของวัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งลานจาตุรงคสันนิบาตอันเป็นจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชานั้น ยังคงเป็นที่ถกเถียงและหาข้อสรุปทาง
! w: G" I( U8 X0 W
  z9 ~& I  g& s% U: l( m5 o1 t7 Iโบราณคดีไม่ได้มาจนถึงปัจจุบัน! F/ w" E1 U) e" j% O

, i/ q: O: Z$ X1 y/ Z0 Vวัดเวฬุวันมหาวิหาร$ `3 ~7 l1 y- o; R% W5 {
"วัดเวฬุวันมหาวิหาร" เป็นอาราม (วัด) แห่งแรกในพระพุทธศาสนา ตั้งอยู่ใกล้เชิงเขาเวภารบรรพต บนริมฝั่งแม่น้ำสรัสวดีซึ่งมีตโปธาราม (บ่อน้ำร้อนโบราณ) คั่นอยู่ระหว่างกลาง นอกเขตกำแพงเมืองเก่าราชคฤห์ (อดีตเมืองหลวงของแคว้นมคธ) รัฐ
# O- O& _4 {3 ~% ?  L4 F: S1 d) |# M3 y# W6 b: C: N! P5 B7 N
พิหาร ประเทศอินเดียในปัจจุบัน (หรือ แคว้นมคธ ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล). f2 y* H& Z: s5 ]  L, z  `3 u

4 G" x1 O$ R9 l: O
2 @7 {& \: d; J$ {6 i1 D7 [" d; Y5 g) \
วัดเวฬุวันในสมัยพุทธกาล6 ~+ O9 h1 }! \7 c
เดิมวัดเวฬุวันเป็นพระราชอุทยานสำหรับเสด็จพระพาสของพระเจ้าพิมพิสาร เป็นสวนป่าไผ่ร่มรื่นมีรั้วรอบและกำแพงเข้าออก เวฬุวันมีอีกชื่อหนึ่งปรากฏในพระสูตรว่า "พระวิหารเวฬุวันกลันทกนิวาปสถาน"หรือ "เวฬุวันกลันทกนิวาป" (สวนป่าไผ่
' J3 [! C, J2 l
% y( x! w  a4 w" Lสถานที่สำหรับให้เหยื่อแก่กระแต) พระเจ้าพิมพิสารได้ถวายพระราชอุทยานแห่งนี้เป็นวัดในพระพุทธศาสนาหลังจากได้สดับพระธรรมเทศนาอนุปุพพิกถาและจตุราริยสัจจ์ ณ พระราชอุทยานลัฏฐิวัน (พระราชอุทยานสวนตาลหนุ่ม) โดยในครั้งนั้น" R. y2 R* O) c! m2 I
8 i1 c7 N- P3 T$ |5 O
พระองค์ได้บรรลุพระโสดาบัน เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา และหลังจากการถวายกลันทกนิวาปสถานไม่นาน อารามแห่งนี้ก็ได้ใช้เป็นสถานที่สำหรับพระสงฆ์ประชุมจาตุรงคสันนิบาตครั้งใหญ่ในพระพุทธศาสนา อันเป็นเหตุการณ์สำคัญใน2 X, @# \; @# E. g' ]: x& l5 H! B

  o8 |$ D% a, kวันมาฆบูชา
4 a# E. z+ F- {$ _
6 J, S: D8 \: }' Vวัดเวฬุวันหลังการปรินิพพาน
  k3 V% [" `1 z; x+ S0 h$ lหลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน วัดเวฬุวันได้รับการดูแลมาตลอด โดยเฉพาะมูลคันธกุฎีที่มีพระสงฆ์เฝ้าดูแลทำการปัดกวาดเช็ดถูปูลาดอาสนะและปฏิบัติต่อสถานที่ ๆ พระพุทธเจ้าเคยประทับอยู่ทุก ๆ แห่ง เหมือนสมัยที่พระพุทธองค์ทรงพระชนม
: c0 E. u2 R7 `  [. ~8 U* i$ C  m% l, z
ชีพอยู่มิได้ขาด โดยมีการปฏิบัติเช่นนี้ติดต่อกันกว่าพันปี
& @3 ~, B! Y  c& S/ v1 J. R& v" P8 [! b
แต่จากเหตุการณ์ย้ายเมืองหลวงแห่งแคว้นมคธหลายครั้งในช่วง พ.ศ. 70 ที่เริ่มจากอำมาตย์และราษฎรพร้อมใจกันถอดกษัตริย์นาคทัสสก์แห่งราชวงศ์ของพระเจ้าพิมพิสารออกจากพระราชบัลลังก์ และยกสุสูนาคอำมาตย์ซึ่งมีเชื้อสายเจ้าลิจฉวีในกรุง1 ?% T1 j) s+ h6 j0 J5 y
  ]( b9 `* [, Z# j+ z
เวสาลีแห่งแคว้นวัชชีเก่า ให้เป็นกษัตริย์ตั้งราชวงศ์ใหม่แล้ว พระเจ้าสุสูนาคจึงได้ทำการย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธไปยังเมืองเวสาลีอันเป็นเมืองเดิมของตน และกษัตริย์พระองค์ต่อมาคือพระเจ้ากาลาโศกราช ผู้เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสุสูนาค ! \( k  D/ k1 n/ u2 Y- s: S$ e
- [+ w2 @2 Y2 ~
ได้ย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธอีก จากเมืองเวสาลีไปยังเมืองปาตลีบุตร ทำให้เมืองราชคฤห์ถูกลดความสำคัญลงและถูกทิ้งร้าง ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้วัดเวฬุวันขาดผู้อุปถัมภ์และถูกทิ้งร้างอย่างสิ้นเชิงในช่วงพันปีถัดมา
, }4 u  D6 l: t* _" K4 C2 n
7 u% S7 w" ~% h9 Y+ l1 A, D# u& G# `โดยปรากฏหลักฐานบันทึกของหลวงจีนฟาเหียน (Fa-hsien) ที่ได้เข้ามาสืบศาสนาในพุทธภูมิในช่วงปี พ.ศ. 942 - 947 ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าจันทรคุปต์ที่ ๒ (พระเจ้าวิกรมาทิตย์) แห่งราชวงศ์คุปตะ ซึ่งท่านได้บันทึกไว้ว่า เมืองราชคฤห์อยู่& @( l7 g# s5 n) V; g

& e- {5 J: j- n7 Y8 Aในสภาพปรักหักพัง แต่ยังทันได้เห็นมูลคันธกุฎีวัดเวฬุวันปรากฏอยู่ และยังคงมีพระภิกษุหลายรูปช่วยกันดูแลรักษาปัดกวาดอยู่เป็นประจำ แต่ไม่ปรากฏว่ามีการบันทึกถึงสถานที่เกิดเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตแต่ประการใด
) m* i# s/ k, p/ R9 \7 i( N  i# Q. O1 F+ E* ~5 h$ b" t
แต่หลังจากนั้นประมาณ 200 ปี วัดเวฬุวันก็ถูกทิ้งร้างไป ตามบันทึกของพระถังซำจั๋ง (Chinese traveler Hiuen-Tsang) ซึ่งได้จาริกมาเมืองราชคฤห์ราวปี พ.ศ. 1300 ซึ่งท่านบันทึกไว้แต่เพียงว่า ท่านได้เห็นแต่เพียงซากมูลคันธกุฎีซึ่งมี6 G0 Q+ u: M+ a0 x5 h3 C

8 W2 D, i  e8 _  oกำแพงและอิฐล้อมรอบอยู่เท่านั้น (ในสมัยนั้นเมืองราชคฤห์โรยราถึงที่สุดแล้ว พระถังซำจั๋งได้แต่เพียงจดตำแหน่งที่ตั้งทิศทางระยะทางของสถูปและโบราณสถานเก่าแก่อื่น ๆ ในเมืองราชคฤห์ไว้มาก ทำให้เป็นประโยชน์แก่นักประวัติศาสตร์และนัก- O6 x7 K5 e( P( _" z

- c/ b& C5 }7 o1 e/ xโบราณคดีในการค้นหาโบราณสถานต่าง ๆ ในเมืองราชคฤห์ในปัจจุบัน)5 a; b0 T4 }6 _# |+ [/ {- @- q4 h

/ R( p0 s8 ], \! j7 R8 ^6 oจุดแสวงบุญและสภาพของวัดเวฬุวันในปัจจุบัน& c! h! }" A$ @' Q3 ]4 v
ปัจจุบันหลังถูกทอดทิ้งเป็นเวลากว่าพันปี และได้รับการบูรณะโดยกองโบราณคดีอินเดียในช่วงที่อินเดียยังเป็นอาณานิคมของอังกฤษ วัดเวฬุวัน ยังคงมีเนินดินโบราณสถานที่ยังไม่ได้ขุดค้นอีกมาก สถานที่สำคัญ ๆ ที่พุทธศาสนิกชนในปัจจุบันนิยม. d; u- ?0 j, M' S6 p

5 x: r, I( V, O& c: gไปนมัสการคือ "พระมูลคันธกุฎี" ที่ปัจจุบันยังไม่ได้ทำการขุดค้น เนื่องจากมีกุโบร์ของชาวมุสลิมสร้างทับไว้ข้างบนเนินดิน, "สระกลันทกนิวาป" ซึ่งปัจจุบันรัฐบาลอินเดียได้ทำการบูรณะใหม่อย่างสวยงาม, และ "ลานจาตุรงคสันนิบาต" อันเป็นลานเล็ก
8 _3 H; @5 |1 \* M: D1 M, g* J' ~& g# v% ]$ h# @
ๆ มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประทานพรอยู่กลางซุ้ม ลานนี้เป็นจุดสำคัญที่ชาวพุทธนิยมมาทำการเวียนเทียนสักการะ (ลานนี้เป็นลานที่กองโบราณคดีอินเดียสันนิษฐานว่าพระพุทธองค์ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในจุดนี้)+ n. b' s% N+ G1 T% z  P4 l0 H

" I7 K( [( d4 p/ x! yจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชา (ลานจาตุรงคสันนิบาต)* H2 `2 [2 U2 R% Q0 p( Z5 v5 W( ]
ถึงแม้ว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตจะเป็นเหตุการณ์สำคัญยิ่งที่เกิดในบริเวณวัดเวฬุวันมหาวิหาร แต่ทว่าไม่ปรากฏรายละเอียดในบันทึกของสมณทูตชาวจีนและในพระไตรปิฎกแต่อย่างใดว่าเหตุการณ์ใหญ่นี้เกิดขึ้น ณ จุดใดของวัดเวฬุวัน รวมทั้ง
9 P7 `1 m: d) e; E# p1 ~/ E5 ^; A( d
จากการขุดค้นทางโบราณคดีก็ไม่ปรากฏหลักฐานว่ามีการทำเครื่องหมาย (เสาหิน) หรือสถูประบุสถานที่ประชุมจาตุรงคสันนิบาตไว้แต่อย่างใด (ตามปกติแล้วบริเวณที่เกิดเหตุการณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนา มักจะพบสถูปโบราณหรือเสาหินพระ
. }% A. T3 q7 i1 _2 y3 Z# Y! Q7 X9 v7 R, ]
เจ้าอโศกมหาราชสร้างหรือปักไว้เพื่อเป็นเครื่องหมายสำคัญสำหรับผู้แสวงบุญ) ทำให้ในปัจจุบันไม่สามารถทราบโดยแน่ชัดว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตเกิดขึ้นในจุดใดของวัด% `; Q( D+ m8 c3 |1 n; [
, @8 f. X9 a' u: B+ G
ในปัจจุบันกองโบราณคดีอินเดียได้แต่เพียงสันนิษฐานว่า "เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดในบริเวณลานด้านทิศตะวันตกของสระกลันทกนิวาป" (โดยสันนิษฐานเอาจากเอกสารหลักฐานว่าเหตุการณ์ดังกล่าวมีพระสงฆ์ประชุมกันมากถึงสองพันกว่ารูป และ
: h& u2 O$ z6 s4 d! c1 u, C4 U" A
2 ?" w7 Q: N0 y" C7 qเกิดในช่วงที่พระพุทธองค์พึ่งได้ทรงรับถวายอารามแห่งนี้ การประชุมครั้งนั้นคงยังต้องนั่งประชุมกันตามลานในป่าไผ่ เนื่องจากเสนาสนะหรือโรงธรรมสภาขนาดใหญ่ยังคงไม่ได้สร้างขึ้น และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในปัจจุบันลานด้านทิศตะวันตกของสระ
' E  z2 _5 f( D* C6 \6 I( [  s9 G" g/ `
กลันทกนิวาป เป็นลานกว้างลานเดียวในบริเวณวัดที่ไม่มีโบราณสถานอื่นตั้งอยู่) โดยได้นำพระพุทธรูปยืนปางประทานพรไปประดิษฐานไว้บริเวณซุ้มเล็ก ๆ กลางลาน และเรียกว่า "ลานจาตุรงคสันนิบาต" ซึ่งในปัจจุบันก็ยังไม่มีข้อสรุปแน่ชัดว่าลาน
5 z$ v* c. {. Q+ d8 ?3 d4 u/ X
จาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริงอยู่ในจุดใด และยังคงมีชาวพุทธบางกลุ่มสร้างซุ้มพระพุทธรูปไว้ในบริเวณอื่นของวัดโดยเชื่อว่าจุดที่ตนสร้างนั้นเป็นลานจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริง แต่พุทธศาสนิกชนชาวไทยส่วนใหญ่ก็เชื่อตามข้อสันนิษฐานของกอง( J/ n% N3 ~0 I

- S% H% O. F( t- R, Gโบราณคดีอินเดียดังกล่าว โดยนิยมนับถือกันว่าซุ้มพระพุทธรูปกลางลานนี้เป็นจุดสักการะของชาวไทยผู้มาแสวงบุญจุดสำคัญ 1 ใน 2 แห่งของเมืองราชคฤห์ (อีกจุดหนึ่งคือพระมูลคันธกุฎีบนยอดเขาคิชกูฏ)+ z  E3 @2 F% o5 T/ z6 w& u- Q
( _/ X1 e6 Y; M6 V1 ]
กิจกรรมต่างๆ ที่ควรปฏิบัติในวันมาฆบูชา* M0 x+ g, d& Y# E0 S
3 w' w0 r- u/ _7 \1 H/ a( q
การปฎิบัติตนสำหรับพุทธศาสนาในวันนี้ก็คือ การทำบุญ ตักบาตรในตอนเช้า หรือไม่ก็จัดหาอาหารคาวหวานไปทำบุญฟังเทศน์ที่วัด ตอนบ่ายฟังพระแสดงพระธรรมเทศนา ในตอนกลางคืน จะพากันนำดอกไม้ ธูปเทียน ไปที่วัดเพื่อชุมนุมกันทำพิธี" ~" w+ R5 S5 L. J, ?
3 I# o" w( G$ B3 B. I5 C- J
เวียนเทียน รอบพระอุโบสถ พร้อมกับพระภิกษุสงฆ์โดยเจ้าอาวาสจะนำว่า นะโม ๓ จบ จากนั้นกล่าวคำ ถวาย ดอกไม้ธูปเทียน ทุกคนว่าตาม จบแล้วเดิน เวียนขวา ตลอดเวลาให้ระลึกถึง พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ จนครบ ๓ รอบ
1 q, {" {2 M% h- @- C* a8 H: F  i9 O; E+ t. d  u4 _7 r4 U
แล้วนำดอกไม้ ธูปเทียนไปปักบูชาตามที่ทางวัด เตรียมไว้ เป็นอันเสร็จพิธี
9 Q2 X2 _( C# c9 D
  i. N7 e2 I- K  N' b" x- _ขอบคุณข้อมูลจาก : dhammathai.org,วิกิพีเดีย8 \3 t. e  f, \

: Q( j0 l2 V+ n" Z
* Z  J, F" _' I# R9 ]4 c8 A, ]
" `0 w( e% x7 q7 Wการถือปฏิบัติวันมาฆบูชาในประเทศไทย" n$ `  Z! h3 k1 C0 D" B' J
พิธีวันมาฆบูชานี้ เดิมทีเดียวในประเทศไทยไม่เคยทำมาก่อน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายไว้ว่าเกิดขึ้นในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทรงถือตามแบบของโบราณบัณฑิตที่4 Y4 o1 m4 y  W) C( t5 i

% g& o6 Z1 P$ m! j5 A- vได้นิยมกันว่า วันมาฆะบูรณมี พระจันทร์เสวยฤกษ์มาฆะเต็มบริบูรณ์เป็นวันที่พระอรหันต์สาวกของ พระพุทธเจ้า ๑,๒๕๐ รูป ได้ประชุมกันพร้อมด้วยองค์ ๔ ประการ เรียกว่า% ^1 q6 _# o5 B8 `

! Y# n4 T2 H; y) L# E' G; M: A4 hจาตุรงคสันนิบาตพระพุทธเจ้าได้ตรัสเทศนาโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เป็นการ ประชุมใหญ่ และเป็นการอัศจรรย์ในพระพุทธศาสนา นักปราชญ์ จึงถือเอาเหตุนั้นประกอบ การสักการบูชาพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์สาวก ๑,๒๕๐ รูปนั้น ให้
: \5 @) o1 E) `& _( `
6 l+ E1 D3 \  d2 B% U) Y6 }3 \เป็นที่ตั้งแห่งความ เลื่อมใสการประกอบพิธีมาฆะบูชา ได้เริ่มในพระบรมมหาราชวังก่อน
0 c5 J( z! D. O1 H! a' v9 n* R- ]& p* a8 }: L5 w2 B
ในสมัยรัชกาลที่ ๔ มีพิธีการพระราชกุศลในเวลาเช้า พระสงฆ์ วัดบวรนิเวศวิหารและ วัดราชประดิษฐ์ ๓๐ รูป ฉันในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เวลาค่ำ เสด็จออกทรงจุด ธูปเทียนเครื่อง มนัสการแล้ว พระสงฆ์สวดทำวัตรเย็นเสร็จแล้ว สวด
3 O* S3 H- U5 X8 F1 Q+ b4 G& o
มนต์ต่อไปมี สวดคาถาโอวาทปาติโมกข์ด้วยสวดมนต์ จบทรงจุดเทียนรายตามราวรอบพระอุโบสถ ๑,๒๕๐ เล่ม มีการประโคมอีกครั้งหนึ่งแล้วจึงมีการเทศนา โอวาทปาติโมกข์# E8 T1 R4 U, n2 u' q* X$ T
๑ กัณฑ์เป็นทั้งเทศนาภาษาบาลีและ ภาษาไทย เครื่องกัณฑ์ มีจีวรเนื้อดี ๑ ผืน เงิน ๓ ตำลึง และขนมต่าง ๆ เทศนาจบพระสงฆ์ ซึ่งสวดมนต์ ๓๐ รูป สวดรับการประกอบพระราชกุศลเกี่ยวกับ วันมาฆบูชาในสมัยรัชกาลที่ ๔ นั้น พระบาทสมเด็จพระ% C/ I2 a0 I! X4 ^# m4 `8 b
  ?8 M, L: x( V5 f2 E
จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะเสด็จออกประกอบพิธีด้วยพระองค์เองทุกปีมิได้ขาด สมัยต่อมามีการเว้นบ้าง เช่น รัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จออกเองบ้าง มิได้ เสด็จออกเองบ้างเพราะมักเป็นเวลาที่ประสบกับเวลาเสด็จ
8 c8 W$ Z2 r; h2 a: v  I* g# N
- v5 {# h( I& V3 ?7 dประพาส หัวเมืองบ่อย ๆ หากถูกคราวเสด็จไปประพาสบางปะอินหรือพระพุทธบาท พระพุทธฉาย พระปฐมเจดีย์ พระแท่นดงรัง ก็จะทรงประกอบพิธีมาฆบูชา ในสถานที่นั้น ๆ ขึ้นอีก ส่วนหนึ่งต่างหากจากในพระบรมมหาราชวังเดิมทีมีการประกอบพิธี
" u. }1 C& ~4 O4 u& W& \; F" G4 {( X, _
ในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาก็ขยายออกไป ให้พุทธบริษัทได้ ปฏิบัติตามอย่างเป็นระบบสืบมาจนปัจจุบัน มีการบูชา ด้วยการเวียนเทียน และบำเพ็ญกุศลต่าง ๆ ส่วนกำหนดวันประกอบพิธีมาฆบูชานั้น ปกติตรงกับวันเพ็ญ เดือน ๓ หากปีใด เป็น4 W2 L! a- j  E3 `. h! I
) H( F' D$ c$ T2 r! T8 x) k
อธิกมาส คือ มีเดือน ๘ สองหนจะเลื่อนไปตรงกับวันเพ็ญเดือน ๔; S9 U4 e( K" o" v1 R$ K

( q( M3 F. G2 t2 e2 \* Y' a# }& U; {: j! `

  _" V. F& c/ B1 N# ~หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติ
: w9 Q6 _  L7 A: x# Rหลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติได้แก่ โอวาทปาติโมกข์ หมายถึง หลักคำสอนคำสำคัญของพระพุทธศาสนาอันเป็นไปเพื่อป้องกัน และแก้ปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตเป็นไปเพื่อความหลุดพ้น หรือคำสอน อันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา หลักธรรมประกอบด้วย 4 L9 q; m! R; J) x) L3 i

4 Q( a0 b+ u+ N6 Y" |หลักการ ๓ อุดมการณ์ ๔ วิธีการ ๖ ดังนี้4 o$ u) o5 j* Z

( a% \/ n# \) u2 T0 P; k2 z# Jหลักการ ๓: |1 s3 a$ ~& m: A+ y6 Y
๑. การไม่ทำบาปทั้งปวง ได้แก่การงดเว้น การลด ละเลิก ทำบาปทั้งปวง ซึ่งได้แก่ อกุศลกรรมบถ ๑๐ ทางแห่งความชั่ว มีสิบประการ อันเป็น
$ A3 z% E$ F$ H( oความชั่วทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความชั่วทางกาย ได้แก่ การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติ ผิดในกาม9 K# O1 f) j' o# N: ~
ความชั่วทางวาจา ได้แก่ การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดเพ้อเจ้อ 3 v3 m, J. B5 H1 }3 ^6 Q6 r/ o
ความชั่วทางใจ ได้แก่ การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม
2 t5 L* x* H4 M
5 v4 {$ h9 ]' g, a( ~๒. การทำกุศลให้ถึงพร้อม ได้แก่ การทำความดีทุกอย่างซึ่งได้แก่ กุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นแบบของการทำฝ่ายดีมี ๑๐ อย่าง อันเป็นความดีทางกาย ทางวาจาและทางใจ5 E7 [/ h" x% x: y
1 e- p9 Y5 X9 p4 z+ N4 U
ความดีทางกาย ได้แก่ การไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ทำร้ายเบียดเบียนผู้อื่นมีแต่ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน การไม่ถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และการไม่ประพฤติผิดในกาม
% E, ]3 B" F8 s% m( p) y- j) _& L: }การทำความดีทางวาจา ได้แก่ การไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ และไม่พูดเพ้อเจ้อพูดแต่คำจริง พูดคำอ่อนหวานพูดคำให้เกิดความสามัคคีและพูดถูกกาลเทศะ
( o* s& c/ ~3 k2 f3 aการทำความดีทางใจ ได้แก่ การไม่โลภอยากได้ของของผู้อื่นมีแต่คิดเสียสละ การไม่ผูกอาฆาตพยาบาทมีแต่คิดเมตตาและ ปราถนาดีและมีความเห็นความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรม เช่น เห็นว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว
7 A/ q( C3 }7 h6 F5 H3 k8 S& [2 X1 e
๓. การทำจิตให้ผ่องใส ได้แก่ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ปราศจากนวรณ์ซึ่งเป็นเครื่องขัดขวางจิตไม่ให้เข้าถึงความสงบ มี ๕ ประการ ได้แก่& K2 y  ~- D% L5 B/ R

4 e& {; w% p! K+ L- _3 y๑. ความพอใจในกาม (กามฉันทะ)3 K% \  B# v% Y# }" [# `
๒. ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท)" `- E, e! V; z
๓. ความหดหู่ท้อแท้ ง่วงเหงาหาวนอน (ถีนะมิทธะ)
; b/ m* E, }( E2 h๔. ความฟุ้งซ่าน รำคาญ (อุทธัจจะกุกกุจจะ) และ
% I! H) T4 l0 Z) Z% A; r1 L( |, @$ ]0 U๕. ความลังเลสงสัย (วิกิจฉา) เช่น สงสัยในการทำความดีความชั่ว ว่ามีผลจริงหรือไม่ วิธีการทำจิตให้ปฏิบัติสมถะผ่องใส ที่แท้จริงเกิดขึ้นจากการละบาปทั้งปวง ด้วยการถือศืลและบำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการ และวิปัสสนา จนได้บรรลุอรหัตผล / G7 a" H6 ~, ~$ u: j4 i

, A  M3 \, e8 |2 dอันเป็นความผ่องใสที่แท้จริง, d" A( k5 V# v

$ Y. }7 ]  t4 Nอุดมการณ์ ๔# Z( t0 i* D. R4 D3 M: A$ R6 V
๑. ความอดทน ได้แก่ ความอดกลั้น ไม่ทำบาปทั้งทางกาย วาจา ใจ
2 ?5 H$ N; `8 T1 d; Z  f3 }๒. ความไม่เบียดเบียน ได้แก่ การงดเว้นจากการทำร้าย รบกวน หรือ เบียดเบียนผู้อื่น
6 X% w4 S, S  [. |0 ]& m% x/ S0 ]๓. ความสงบ ได้แก่ ปฏิบัติตนให้สงบทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ
4 j/ d% @0 [2 R# D2 X4 g5 V1 c๔. นิพพาน ได้แก่ การดับทุกข์ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นได้จาการดำเนินชีวิตตามมรรคมีองค์ ๘
& ], f' i+ F% A
( l! \# v9 J2 |' m( A; gวิธีการ ๖
; h0 O7 `! {/ A9 a+ _1 t& B๑. ไม่ว่าร้าย ได้แก่ ไม่กล่าวให้ร้ายหรือ กล่าวโจมตีใคร
/ B* C- y$ O1 `: R/ p๒. ไม่ทำร้าย ได้แก่ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น
0 J& \' S% K& k7 k๓. สำรวมในปาติโมกข์ ได้แก่ ความเคารพระเบียบวินัย กฎกติกา กฎหมาย รวมทั้งขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม) r3 F& H# I/ N! y4 F
๔. รู้จักประมาณ ได้แก่ รู้จักความพอดีในการบริโภคอาหารหรือการใช้สอยสิ่งต่าง ๆ
" ^# I+ l+ r0 @* u1 Z( l" y" b5 P& S๕. อยู่ในสถานที่ที่สงัด ได้แก่ อยู่ในสถานที่สงบมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม
0 l& H# v  Z. Q7 N9 B" M+ S๖. ฝึกหัดจิตใจให้สงบ ได้แก่ฝึกหัดชำระจิตให้สงบมีสุขภาพคุณภาพและประสิทธิ( v# d% @- P  I, Z" ^! P
ภาพที่ดี" o4 r# e' `+ ?0 p, ^0 C' H& V

* R% t& B! R2 h2 Z; [& Xขอบคุณข้อมูลจาก : dhammajak.net/budday/maka.php3 Q& ^0 \. H8 L/ d+ ]# z) z- m9 j
1 A, O" V: y$ ?4 [) c% I
ที่มา : http://campus.sanook.com/910849/วันมาฆบูชา/