วันมาฆบูชา

วันมาฆบูชา
! S1 i5 F; k% v' p* m, n0 ~# B3 o5 V9 |- P% U3 I/ B9 V8 Z

. i: V( ?7 q& N  o
) _" ~2 \/ I3 f. h0 Z) H! a/ dความหมายวันมาฆบูชา
9 L- `8 B  L% Q5 z: Gวันมาฆบูชา หมายถึง การบูชา ในวันเพ็ญเดือน ๓ เนื่องในโอกาสคล้าย วันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์
/ L2 _) r% T. d
' u9 d3 f! Q4 Q9 T3 Q. Zความสำคัญวันมาฆบูชา
/ {; M+ w$ O- y9 E6 W) xวันมาฆบูชา เป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ มีเหตุการณ์อัศจรรย์ที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าจำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาเฝ้าพระพุทธเจ้า ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ โดยมิได้นัดหมายกันพระสงฆ์ ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์
! `) U$ {8 d  t3 @2 ]5 ~$ m. p& |3 d& @2 M1 N
ผู้ได้อภิญญา ๖และเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบท โดยตรงจากพระพุทธเจ้า ในวันนี้พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เหล่านั้น ซึ่งเป็นทั้งหลักการอุดมการณ์และวิธีการปฏิบัติที่ นำไปใช้ได้ทุกสังคม มีเนื้อหา โดยสรุปคือให้ละ- i) ]  |: a2 q0 T: {& t2 f

6 ~% ~$ j) s- w) F2 h5 r9 fความชั่วทุกชนิด ทำความดี ให้ถึงพร้อมและทำจิตใจให้ผ่องใส
- A6 O3 }/ ]% F# w4 q
. E. N6 K/ {7 L9 \ประวัติความเป็นมาวันมาฆบูชา& B$ a* p9 S! b: w8 `* w6 q
๑. ส่วนที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้ได้ ๙ เดือนขณะนั้นเมื่อเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขาตาแล้ว เสด็จมาประทับที่วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ ประเทศอินเดียในปัจจุบัน วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ เดือนมาฆะหรือเดือน ; P8 {! w  l& A! n
4 ~! }- T. n; ~1 O! h* d, a! ?, O
๓ในเวลาบ่ายพระอรหันต์สาวกของพระพุทธเจ้า มาประชุม พร้อมกัน ณ ที่ประทับของพระพุทธเจ้า นับเป็นเหตุอัศจรรย์ ที่มีองค์ประกอบสำคัญ ๔ ประการ เรียกว่าว่า วันจาตุรงคสันนิบาต
" Z, [2 P& V6 \; W7 r7 i0 u2 G9 Y) P9 x
' Q% i& Q& E9 h$ B' z, bคำว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แยกศัพท์ได้ดังนี้ คือ
+ V$ x7 k, @' g+ k' E# t
! ?; l: {6 a4 g"จาตุร" แปลว่า ๔
! h3 l1 y- j& R- s0 U$ C6 J"องค์" แปลว่า ส่วน
! v. |( v$ U7 \/ M7 `1 D"สันนิบาต" แปลว่า ประชุม , c+ ?" s/ r5 @; F/ H- f. ?
ฉะนั้นจาตุรงคสันนิบาตจึงหมายความว่า "การประชุมด้วยองค์ ๔" กล่าวคือมีเหตุการณ์พิเศษที่เกิดขึ้นพร้อมกันในวันนี้ คือ
7 n9 O7 _% a2 j0 x7 g) G* C! c- K
1. เป็นวันที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันที่เวฬุวันวิหารในกรุงราชคฤห์ โดยมิได้นัดหมาย6 O; ^( W  ]9 S- r2 W- x( y
9 e+ a) B& ]! ?+ K& G! \9 [8 {" [
2. พระภิกษุสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น "เอหิภิกขุอุปสัมปทา" คือเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้าทั้งสิ้น2 c; J4 I+ S! I& Q# t5 K2 {

/ R! ]* a. U0 e. |5 m! h- e3. พระภิกษุสงฆ์ทุกองค์ที่ได้มาประชุมในครั้งนี้ ล้วนแต่เป็นผุ้ได้บรรลุพระอรหันต์แล้วทุก ๆองค์! L" z! {3 v1 B3 g7 d8 L
8 U, B: y) {' J+ M4 F" L7 O
4. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวงกำลังเสวยมาฆฤกษ1 w" t: I/ Y( ?" \# U: R1 J
) r* s2 C9 x" \( E: t7 Y* p
ประวัติวันมาฆบูชา, b' E$ D; Y# p# l; n: I- }

  H, H1 t% s% R* x% Rมูลเหตุ& G9 l* a: ^/ S( ^3 `9 T" S
หลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 และได้ทรงประกาศพระศาสนาและส่งพระอรหันตสาวกออกไปจาริกเพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสถานที่ต่าง ๆ ล่วงแล้วได้ 9 เดือน ในวันที่ใกล้พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ (วันขึ้น 15 ค่ำ
' r. K$ u) Y1 q! A
+ P- l6 j7 V- ^* k' M0 Z' R# gเดือน 3) พระอรหันต์ทั้งหลายเหล่านั้นต่างได้ระลึกว่า วันนี้เป็นวันสำคัญของศาสนาพราหมณ์ อันเป็นศาสนาของตนอยู่เดิม ก่อนที่จะหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า และในลัทธิศาสนาเดิมนั้นเมื่อถึงวันเพ็ญเดือนมาฆะ เหล่าผู้ศรัทธา
4 ~& b2 }. M5 C! z9 M& `$ P0 V. ~$ W' e: t: R
พราหมณลัทธินิยมนับถือกันว่าวันนี้เป็นวันศิวาราตรี โดยจะทำการบูชาพระศิวะด้วยการลอยบาปหรือล้างบาปด้วยน้ำ แต่มาบัดนี้ตนได้เลิกลัทธิเดิมหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าแล้ว จึงควรเดินทางไปเข้าเฝ้าบูชาฟังพระสัทธรรมจาก' c3 u3 W0 g* W
5 R' }: G1 y0 D2 m* U
พระพุทธเจ้า พระอรหันต์เหล่านั้นซึ่งเคยปฏิบัติศิวาราตรีอยู่เดิม จึงพร้อมใจกันไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าโดยมิได้นัดหมาย5 O. _0 D$ a0 ?

) A3 _: d' m+ J2 rมีผู้กล่าวว่า สาเหตุสำคัญที่ทำให้พระสาวกทั้ง 1,250 องค์มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย มาจากในวันเพ็ญเดือน 3 ตามคติพราหมณ์ เป็นวันพิธีศิวาราตรี พระสาวกเหล่านั้นซึ่งเคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อนจึงได้เปลี่ยนจากการรวมตัว
" k( \% ?* Y/ R+ o4 T
0 U: d9 B% h4 x3 [% L' o' rกันทำพิธีชำระบาปตามพิธีพราหมณ์ มารวมกันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแทน
; I9 c" _% M' w) N( l. d  A8 H8 _$ _% n3 R& Y* ^5 n7 v: Y

4 e2 Y; n. {, q3 X/ |3 g. Q; o. j0 g9 F
โอวาทปาฏิโมกข์
3 S( E: g0 d  L* x7 oหลักคำสอนสำคัญของพระพุทธศาสนา หรือคำสอนอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ ๓ คาถากึ่ง ที่พระพุทธเจ้าตรัสแก่พระอรหันต์ ๑,๒๕๐ รูป ผู้ไปประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน ๓ ที่เราเรียก
6 ~3 M0 b* w1 e2 a. k2 W6 m/ `# D+ }: U: L5 t+ @
กันว่าวันมาฆบูชา (ถรรถกถากล่าวว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์นี้ แก่ที่ประชุมสงฆ์ตลอดมา เป็นเวลา ๒๐ พรรษา ก่อนที่จะโปรดให้สวดปาฏิโมกข์อย่างปัจจุบันนี้แทนต่อมา), คาถาโอวาทปาฏิโมกข์ มีดังนี้ (โอวาทปาติโมกข์ ก็เขียน)$ |; T4 K; r8 F. B& d! N
0 M% @& Z' l8 ?4 \1 }4 v3 p
สพฺพปาปสฺส อกรณํกุสลสฺสูปสมฺปทา" ?% D- [% O2 {2 A
สจิตฺตปริโยทปนํเอตํ พุทธาน สาสนํฯ% X; L: X) s  K1 j  y3 H
ขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา
3 f& y! U: w/ Aนิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา3 C# S- W& G, c- P
น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี
& u+ L$ R) l& y  E6 p% W$ Aสมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโตฯ
/ b! Q$ W, |" h- P8 g, ]) Cอนูปวาโท อนูปฆาโต ปาติโมกฺเข จ สํวโร
; r" r! ~9 C2 [$ kมตฺตญฺญุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ1 L& b; h, C9 C/ ]
อธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนํฯ
3 p6 D  y0 A" z7 z
! l1 X# ~) E! m/ }! z0 mแปล : การไม่ทำความชั่วทั้งปวง ๑ การบำเพ็ญแต่ความดี ๑ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง, พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพาน เป็นบรมธรรม, ผู้ทำร้ายคน+ H/ P7 Z) G1 F1 r3 x: G

) u2 N' ?& s. x, J. Mอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต,ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะการไม่กล่าวร้าย ๑ การไม่ทำร้าย ๑ ความสำรวมในปาฏิโมกข์ ๑ ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร ๑ ที่นั่งนอนอันสงัด ๑ ความเพียรในอธิจิต ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้ง
4 h/ F2 y$ R& M' H) P3 t' ]1 v& ]) c) r, a
หลายที่เข้าใจกันโดยทั่วไป และจำกันได้มาก ก็คือ ความในคาถาแรกที่ว่า ไม่ทำชั่ว ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ผ่องใส
: s2 r1 E  b9 p' f2 `# g3 J6 r1 v: s+ D/ Y4 B2 i: z- O) K
สถานที่สำคัญเนื่องด้วยวันมาฆบูชา (พุทธสังเวชนียสถาน)
3 z! g+ E8 O6 u
/ c% h- V3 Y1 g8 n" y! pพระพุทธรูปยืนกลางมณฑลมหาสังฆสันนิบาต ในโบราณสถานวัดเวฬุวันมหาวิหาร เมืองราชคฤห์ รัฐพิหาร อินเดีย (เป็นพระพุทธรูปสร้างใหม่ ปัจจุบันเป็นสถานที่จาริกแสวงบุญสำคัญของชาวพุทธทั่วโลก)เหตุการณ์สำคัญที่เกิดในวันมาฆบูชา เกิด
  y  v1 \, |4 f* q4 E& s9 q( i: T: H0 Q! l# q8 ^
ภายในบริเวณที่ตั้งของ "กลุ่มพุทธสถานโบราณวัดเวฬุวันมหาวิหาร" ภายในอาณาบริเวณของวัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งลานจาตุรงคสันนิบาตอันเป็นจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชานั้น ยังคงเป็นที่ถกเถียงและหาข้อสรุปทาง
! `2 @' B. ?: {5 X3 m
: c2 [7 ?" T" k( K# z/ Qโบราณคดีไม่ได้มาจนถึงปัจจุบัน
2 Q  `  g2 ~" G( ?6 f( e4 P: ?; i6 r
+ j( M0 X" T! P) H- w5 Tวัดเวฬุวันมหาวิหาร
( {  D9 c% b# `& f0 S4 S" b"วัดเวฬุวันมหาวิหาร" เป็นอาราม (วัด) แห่งแรกในพระพุทธศาสนา ตั้งอยู่ใกล้เชิงเขาเวภารบรรพต บนริมฝั่งแม่น้ำสรัสวดีซึ่งมีตโปธาราม (บ่อน้ำร้อนโบราณ) คั่นอยู่ระหว่างกลาง นอกเขตกำแพงเมืองเก่าราชคฤห์ (อดีตเมืองหลวงของแคว้นมคธ) รัฐ
, M& C% ~+ [7 S9 E8 Q# d( F4 n  r: J& _: `# F
พิหาร ประเทศอินเดียในปัจจุบัน (หรือ แคว้นมคธ ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล)
) i! Q- q( G) v9 B- v' Y& F: M3 j
9 f2 x- e' x0 m1 [0 [; a2 d. @

: u9 F) P1 g4 Z7 x2 K6 F2 S2 zวัดเวฬุวันในสมัยพุทธกาล
% Y4 v& e/ P( y0 K, ]! r  D4 pเดิมวัดเวฬุวันเป็นพระราชอุทยานสำหรับเสด็จพระพาสของพระเจ้าพิมพิสาร เป็นสวนป่าไผ่ร่มรื่นมีรั้วรอบและกำแพงเข้าออก เวฬุวันมีอีกชื่อหนึ่งปรากฏในพระสูตรว่า "พระวิหารเวฬุวันกลันทกนิวาปสถาน"หรือ "เวฬุวันกลันทกนิวาป" (สวนป่าไผ่
+ V* P4 S4 b$ f8 M& [
, Z+ b( X1 X8 r- Oสถานที่สำหรับให้เหยื่อแก่กระแต) พระเจ้าพิมพิสารได้ถวายพระราชอุทยานแห่งนี้เป็นวัดในพระพุทธศาสนาหลังจากได้สดับพระธรรมเทศนาอนุปุพพิกถาและจตุราริยสัจจ์ ณ พระราชอุทยานลัฏฐิวัน (พระราชอุทยานสวนตาลหนุ่ม) โดยในครั้งนั้น
- C$ [0 h+ M5 R5 W4 N
' \& C+ N6 z: I, Qพระองค์ได้บรรลุพระโสดาบัน เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา และหลังจากการถวายกลันทกนิวาปสถานไม่นาน อารามแห่งนี้ก็ได้ใช้เป็นสถานที่สำหรับพระสงฆ์ประชุมจาตุรงคสันนิบาตครั้งใหญ่ในพระพุทธศาสนา อันเป็นเหตุการณ์สำคัญใน1 ^  @  l: R8 S$ V: d$ E7 ~

6 r" p1 }9 |# D3 ]3 lวันมาฆบูชา0 e- T' W0 C- R' M8 v8 I! H
0 @8 M, S/ \5 H+ T
วัดเวฬุวันหลังการปรินิพพาน
) O5 X, s9 {/ h1 mหลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน วัดเวฬุวันได้รับการดูแลมาตลอด โดยเฉพาะมูลคันธกุฎีที่มีพระสงฆ์เฝ้าดูแลทำการปัดกวาดเช็ดถูปูลาดอาสนะและปฏิบัติต่อสถานที่ ๆ พระพุทธเจ้าเคยประทับอยู่ทุก ๆ แห่ง เหมือนสมัยที่พระพุทธองค์ทรงพระชนม, H; Y& d, {  Q, Y8 |$ H5 K

: T* H# \- ~$ \5 F9 t+ K" Qชีพอยู่มิได้ขาด โดยมีการปฏิบัติเช่นนี้ติดต่อกันกว่าพันปี, L: ^7 P8 G  l
6 K& w; ^5 T1 I0 k5 q% Q) u% K
แต่จากเหตุการณ์ย้ายเมืองหลวงแห่งแคว้นมคธหลายครั้งในช่วง พ.ศ. 70 ที่เริ่มจากอำมาตย์และราษฎรพร้อมใจกันถอดกษัตริย์นาคทัสสก์แห่งราชวงศ์ของพระเจ้าพิมพิสารออกจากพระราชบัลลังก์ และยกสุสูนาคอำมาตย์ซึ่งมีเชื้อสายเจ้าลิจฉวีในกรุง
/ C# t. a1 X3 o+ l. l  S  W9 a1 k* P' I' f
เวสาลีแห่งแคว้นวัชชีเก่า ให้เป็นกษัตริย์ตั้งราชวงศ์ใหม่แล้ว พระเจ้าสุสูนาคจึงได้ทำการย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธไปยังเมืองเวสาลีอันเป็นเมืองเดิมของตน และกษัตริย์พระองค์ต่อมาคือพระเจ้ากาลาโศกราช ผู้เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสุสูนาค
. j4 @" G5 n7 \( o3 C$ n$ q# k" p3 r% k! O' V$ t4 {
ได้ย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธอีก จากเมืองเวสาลีไปยังเมืองปาตลีบุตร ทำให้เมืองราชคฤห์ถูกลดความสำคัญลงและถูกทิ้งร้าง ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้วัดเวฬุวันขาดผู้อุปถัมภ์และถูกทิ้งร้างอย่างสิ้นเชิงในช่วงพันปีถัดมา" x, M4 U' q/ ]
2 C' N; B0 }- n! e. s
โดยปรากฏหลักฐานบันทึกของหลวงจีนฟาเหียน (Fa-hsien) ที่ได้เข้ามาสืบศาสนาในพุทธภูมิในช่วงปี พ.ศ. 942 - 947 ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าจันทรคุปต์ที่ ๒ (พระเจ้าวิกรมาทิตย์) แห่งราชวงศ์คุปตะ ซึ่งท่านได้บันทึกไว้ว่า เมืองราชคฤห์อยู่
% L5 w7 K1 a1 J
2 z( @6 v7 K( C2 zในสภาพปรักหักพัง แต่ยังทันได้เห็นมูลคันธกุฎีวัดเวฬุวันปรากฏอยู่ และยังคงมีพระภิกษุหลายรูปช่วยกันดูแลรักษาปัดกวาดอยู่เป็นประจำ แต่ไม่ปรากฏว่ามีการบันทึกถึงสถานที่เกิดเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตแต่ประการใด
% z. V& i( h- q. {8 ^/ P* A$ v( G& A3 \/ [% ~( x: e
แต่หลังจากนั้นประมาณ 200 ปี วัดเวฬุวันก็ถูกทิ้งร้างไป ตามบันทึกของพระถังซำจั๋ง (Chinese traveler Hiuen-Tsang) ซึ่งได้จาริกมาเมืองราชคฤห์ราวปี พ.ศ. 1300 ซึ่งท่านบันทึกไว้แต่เพียงว่า ท่านได้เห็นแต่เพียงซากมูลคันธกุฎีซึ่งมี
2 D  h3 [4 e" ^9 P' l' x# b& j
7 k7 t, p* k7 u7 Gกำแพงและอิฐล้อมรอบอยู่เท่านั้น (ในสมัยนั้นเมืองราชคฤห์โรยราถึงที่สุดแล้ว พระถังซำจั๋งได้แต่เพียงจดตำแหน่งที่ตั้งทิศทางระยะทางของสถูปและโบราณสถานเก่าแก่อื่น ๆ ในเมืองราชคฤห์ไว้มาก ทำให้เป็นประโยชน์แก่นักประวัติศาสตร์และนัก8 w- \( [1 I& n; B4 s5 @9 E9 r7 m
2 a: h( _6 L2 M8 R$ U
โบราณคดีในการค้นหาโบราณสถานต่าง ๆ ในเมืองราชคฤห์ในปัจจุบัน): w9 V3 H5 I2 h7 y1 G2 V

) v' N" W; W* p1 R3 _6 ]( z; Cจุดแสวงบุญและสภาพของวัดเวฬุวันในปัจจุบัน
% p: p4 |* ]1 U* f9 B- Nปัจจุบันหลังถูกทอดทิ้งเป็นเวลากว่าพันปี และได้รับการบูรณะโดยกองโบราณคดีอินเดียในช่วงที่อินเดียยังเป็นอาณานิคมของอังกฤษ วัดเวฬุวัน ยังคงมีเนินดินโบราณสถานที่ยังไม่ได้ขุดค้นอีกมาก สถานที่สำคัญ ๆ ที่พุทธศาสนิกชนในปัจจุบันนิยม( i- o6 k" l' J4 d7 n$ e/ x0 V
# g. B  u7 e* m* o7 f+ g, X# x+ A
ไปนมัสการคือ "พระมูลคันธกุฎี" ที่ปัจจุบันยังไม่ได้ทำการขุดค้น เนื่องจากมีกุโบร์ของชาวมุสลิมสร้างทับไว้ข้างบนเนินดิน, "สระกลันทกนิวาป" ซึ่งปัจจุบันรัฐบาลอินเดียได้ทำการบูรณะใหม่อย่างสวยงาม, และ "ลานจาตุรงคสันนิบาต" อันเป็นลานเล็ก
7 K6 V8 w$ |! y/ m
+ Q! t4 p8 q( c3 H9 e/ ]ๆ มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประทานพรอยู่กลางซุ้ม ลานนี้เป็นจุดสำคัญที่ชาวพุทธนิยมมาทำการเวียนเทียนสักการะ (ลานนี้เป็นลานที่กองโบราณคดีอินเดียสันนิษฐานว่าพระพุทธองค์ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในจุดนี้), {& H8 r7 S3 X( f1 k" n
9 t/ n! E/ o8 ?
จุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชา (ลานจาตุรงคสันนิบาต)4 @, [, ]$ Q' D3 L5 e
ถึงแม้ว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตจะเป็นเหตุการณ์สำคัญยิ่งที่เกิดในบริเวณวัดเวฬุวันมหาวิหาร แต่ทว่าไม่ปรากฏรายละเอียดในบันทึกของสมณทูตชาวจีนและในพระไตรปิฎกแต่อย่างใดว่าเหตุการณ์ใหญ่นี้เกิดขึ้น ณ จุดใดของวัดเวฬุวัน รวมทั้ง
9 d. u% _6 b9 B$ }# K0 D  D9 b9 u, p" s+ p( C
จากการขุดค้นทางโบราณคดีก็ไม่ปรากฏหลักฐานว่ามีการทำเครื่องหมาย (เสาหิน) หรือสถูประบุสถานที่ประชุมจาตุรงคสันนิบาตไว้แต่อย่างใด (ตามปกติแล้วบริเวณที่เกิดเหตุการณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนา มักจะพบสถูปโบราณหรือเสาหินพระ0 K3 k4 W0 O0 M# G9 `
! H  d6 M  E8 g
เจ้าอโศกมหาราชสร้างหรือปักไว้เพื่อเป็นเครื่องหมายสำคัญสำหรับผู้แสวงบุญ) ทำให้ในปัจจุบันไม่สามารถทราบโดยแน่ชัดว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตเกิดขึ้นในจุดใดของวัด* i: t6 i; J. e7 N2 B  G8 g3 e; J8 H

) z/ o/ c4 G+ [- @1 ~ในปัจจุบันกองโบราณคดีอินเดียได้แต่เพียงสันนิษฐานว่า "เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดในบริเวณลานด้านทิศตะวันตกของสระกลันทกนิวาป" (โดยสันนิษฐานเอาจากเอกสารหลักฐานว่าเหตุการณ์ดังกล่าวมีพระสงฆ์ประชุมกันมากถึงสองพันกว่ารูป และ
7 ~& y% c( \) K7 V' G6 P
7 Z( b3 u0 \' `2 |! D5 Z$ _  Q! y6 Oเกิดในช่วงที่พระพุทธองค์พึ่งได้ทรงรับถวายอารามแห่งนี้ การประชุมครั้งนั้นคงยังต้องนั่งประชุมกันตามลานในป่าไผ่ เนื่องจากเสนาสนะหรือโรงธรรมสภาขนาดใหญ่ยังคงไม่ได้สร้างขึ้น และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในปัจจุบันลานด้านทิศตะวันตกของสระ( O* s* V4 W4 ]

* U# F2 g+ ]! s: n( uกลันทกนิวาป เป็นลานกว้างลานเดียวในบริเวณวัดที่ไม่มีโบราณสถานอื่นตั้งอยู่) โดยได้นำพระพุทธรูปยืนปางประทานพรไปประดิษฐานไว้บริเวณซุ้มเล็ก ๆ กลางลาน และเรียกว่า "ลานจาตุรงคสันนิบาต" ซึ่งในปัจจุบันก็ยังไม่มีข้อสรุปแน่ชัดว่าลาน
0 h+ v! o( o# _6 m5 A2 p: T/ n* b: L8 M" L4 _0 z. W& r( K* N" N
จาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริงอยู่ในจุดใด และยังคงมีชาวพุทธบางกลุ่มสร้างซุ้มพระพุทธรูปไว้ในบริเวณอื่นของวัดโดยเชื่อว่าจุดที่ตนสร้างนั้นเป็นลานจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริง แต่พุทธศาสนิกชนชาวไทยส่วนใหญ่ก็เชื่อตามข้อสันนิษฐานของกอง: m0 N7 X, }% C. v3 o, M
* R5 ]% N9 Y# j% b0 W1 O8 ~& e; H
โบราณคดีอินเดียดังกล่าว โดยนิยมนับถือกันว่าซุ้มพระพุทธรูปกลางลานนี้เป็นจุดสักการะของชาวไทยผู้มาแสวงบุญจุดสำคัญ 1 ใน 2 แห่งของเมืองราชคฤห์ (อีกจุดหนึ่งคือพระมูลคันธกุฎีบนยอดเขาคิชกูฏ)" O) o) s" g4 n* m

- i) E6 K( o5 D/ ]: m8 L5 q* Kกิจกรรมต่างๆ ที่ควรปฏิบัติในวันมาฆบูชา
2 a& x. [, m. r4 x  w! ~$ \: T9 ^  H3 b
การปฎิบัติตนสำหรับพุทธศาสนาในวันนี้ก็คือ การทำบุญ ตักบาตรในตอนเช้า หรือไม่ก็จัดหาอาหารคาวหวานไปทำบุญฟังเทศน์ที่วัด ตอนบ่ายฟังพระแสดงพระธรรมเทศนา ในตอนกลางคืน จะพากันนำดอกไม้ ธูปเทียน ไปที่วัดเพื่อชุมนุมกันทำพิธี6 p0 S/ _! U8 [5 o+ y
5 `+ S' F" G# V$ d" G! K( ?: q
เวียนเทียน รอบพระอุโบสถ พร้อมกับพระภิกษุสงฆ์โดยเจ้าอาวาสจะนำว่า นะโม ๓ จบ จากนั้นกล่าวคำ ถวาย ดอกไม้ธูปเทียน ทุกคนว่าตาม จบแล้วเดิน เวียนขวา ตลอดเวลาให้ระลึกถึง พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ จนครบ ๓ รอบ 9 C1 m1 N/ T' T. z- j  z; _( g2 @8 v

+ f7 X* y- R& n; Vแล้วนำดอกไม้ ธูปเทียนไปปักบูชาตามที่ทางวัด เตรียมไว้ เป็นอันเสร็จพิธี# @# ]8 W' p, |5 z

; d* g5 e$ \& Rขอบคุณข้อมูลจาก : dhammathai.org,วิกิพีเดีย. D, O7 v7 b# w" I* j, I
, ?4 P  B: s4 [

' ?" J. s# f0 z+ n# ]( X4 {: J; \8 {, o5 c( U
การถือปฏิบัติวันมาฆบูชาในประเทศไทย
$ c" U- R; n# X2 K6 i: j4 pพิธีวันมาฆบูชานี้ เดิมทีเดียวในประเทศไทยไม่เคยทำมาก่อน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายไว้ว่าเกิดขึ้นในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทรงถือตามแบบของโบราณบัณฑิตที่
2 R5 j/ z7 u* T4 Q% ^! n' B' Y8 k/ o5 w# _; ~' N
ได้นิยมกันว่า วันมาฆะบูรณมี พระจันทร์เสวยฤกษ์มาฆะเต็มบริบูรณ์เป็นวันที่พระอรหันต์สาวกของ พระพุทธเจ้า ๑,๒๕๐ รูป ได้ประชุมกันพร้อมด้วยองค์ ๔ ประการ เรียกว่า$ {7 G( E( {# m: i0 S5 v3 M

9 E7 c( V& R" ^& ~% @' Oจาตุรงคสันนิบาตพระพุทธเจ้าได้ตรัสเทศนาโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เป็นการ ประชุมใหญ่ และเป็นการอัศจรรย์ในพระพุทธศาสนา นักปราชญ์ จึงถือเอาเหตุนั้นประกอบ การสักการบูชาพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์สาวก ๑,๒๕๐ รูปนั้น ให้
& ], b: M; t8 R: Y, [9 e; N, s1 V
เป็นที่ตั้งแห่งความ เลื่อมใสการประกอบพิธีมาฆะบูชา ได้เริ่มในพระบรมมหาราชวังก่อน
; P+ O8 m% E2 c- y/ ~9 K* B' ~  b
, q' p* T- g2 i0 b' M. L" _. lในสมัยรัชกาลที่ ๔ มีพิธีการพระราชกุศลในเวลาเช้า พระสงฆ์ วัดบวรนิเวศวิหารและ วัดราชประดิษฐ์ ๓๐ รูป ฉันในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เวลาค่ำ เสด็จออกทรงจุด ธูปเทียนเครื่อง มนัสการแล้ว พระสงฆ์สวดทำวัตรเย็นเสร็จแล้ว สวด; ~4 ^" V) J; \/ |5 X7 h

% T% S2 ~8 y) u2 g% K6 @9 Xมนต์ต่อไปมี สวดคาถาโอวาทปาติโมกข์ด้วยสวดมนต์ จบทรงจุดเทียนรายตามราวรอบพระอุโบสถ ๑,๒๕๐ เล่ม มีการประโคมอีกครั้งหนึ่งแล้วจึงมีการเทศนา โอวาทปาติโมกข์9 w, m7 N+ A& J: v, G
๑ กัณฑ์เป็นทั้งเทศนาภาษาบาลีและ ภาษาไทย เครื่องกัณฑ์ มีจีวรเนื้อดี ๑ ผืน เงิน ๓ ตำลึง และขนมต่าง ๆ เทศนาจบพระสงฆ์ ซึ่งสวดมนต์ ๓๐ รูป สวดรับการประกอบพระราชกุศลเกี่ยวกับ วันมาฆบูชาในสมัยรัชกาลที่ ๔ นั้น พระบาทสมเด็จพระ
6 p. s9 }: h+ W# j
; e9 y6 O$ e- j$ ^( Fจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะเสด็จออกประกอบพิธีด้วยพระองค์เองทุกปีมิได้ขาด สมัยต่อมามีการเว้นบ้าง เช่น รัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จออกเองบ้าง มิได้ เสด็จออกเองบ้างเพราะมักเป็นเวลาที่ประสบกับเวลาเสด็จ7 O2 u0 y7 {4 o4 {3 y* _- C

( n9 ?7 K6 ?4 cประพาส หัวเมืองบ่อย ๆ หากถูกคราวเสด็จไปประพาสบางปะอินหรือพระพุทธบาท พระพุทธฉาย พระปฐมเจดีย์ พระแท่นดงรัง ก็จะทรงประกอบพิธีมาฆบูชา ในสถานที่นั้น ๆ ขึ้นอีก ส่วนหนึ่งต่างหากจากในพระบรมมหาราชวังเดิมทีมีการประกอบพิธี  f+ P' \% g" j! p
' K( Z5 v/ S$ c
ในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาก็ขยายออกไป ให้พุทธบริษัทได้ ปฏิบัติตามอย่างเป็นระบบสืบมาจนปัจจุบัน มีการบูชา ด้วยการเวียนเทียน และบำเพ็ญกุศลต่าง ๆ ส่วนกำหนดวันประกอบพิธีมาฆบูชานั้น ปกติตรงกับวันเพ็ญ เดือน ๓ หากปีใด เป็น2 s7 Q! L; N. ^2 m, T! v

  T! I. P, p: o: a' R9 P* \) ?อธิกมาส คือ มีเดือน ๘ สองหนจะเลื่อนไปตรงกับวันเพ็ญเดือน ๔
* i; X5 b1 W) d4 o* t1 y6 {; ^+ g
; Q- l; Q. m: |# w/ m
0 D* t# V4 F4 J) U8 Q$ A" |# l2 t
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติ7 n8 j' v; _) p* R9 X5 K
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติได้แก่ โอวาทปาติโมกข์ หมายถึง หลักคำสอนคำสำคัญของพระพุทธศาสนาอันเป็นไปเพื่อป้องกัน และแก้ปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตเป็นไปเพื่อความหลุดพ้น หรือคำสอน อันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา หลักธรรมประกอบด้วย
1 S! k- ^. y( }! r" T! j7 A1 O) Q1 d
หลักการ ๓ อุดมการณ์ ๔ วิธีการ ๖ ดังนี้5 l. E" B0 C: {$ k" B

, B( G$ ~- b9 h5 J1 l5 uหลักการ ๓
0 F4 J! B+ s4 J' P# Z/ H) }) C3 C4 g๑. การไม่ทำบาปทั้งปวง ได้แก่การงดเว้น การลด ละเลิก ทำบาปทั้งปวง ซึ่งได้แก่ อกุศลกรรมบถ ๑๐ ทางแห่งความชั่ว มีสิบประการ อันเป็น5 M) D7 R/ _# q2 o. R; I8 w
ความชั่วทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความชั่วทางกาย ได้แก่ การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติ ผิดในกาม
! A, H$ O7 u4 ^6 A! T! t8 gความชั่วทางวาจา ได้แก่ การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดเพ้อเจ้อ
6 o# o0 Q- s+ o3 w$ l  Mความชั่วทางใจ ได้แก่ การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม1 r3 ~- J$ b' p
9 @# f- \7 S; o
๒. การทำกุศลให้ถึงพร้อม ได้แก่ การทำความดีทุกอย่างซึ่งได้แก่ กุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นแบบของการทำฝ่ายดีมี ๑๐ อย่าง อันเป็นความดีทางกาย ทางวาจาและทางใจ
7 w% {( O$ k5 ]  J/ _/ d- ^& E+ l, `, P3 c  o, f4 u
ความดีทางกาย ได้แก่ การไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ทำร้ายเบียดเบียนผู้อื่นมีแต่ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน การไม่ถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และการไม่ประพฤติผิดในกาม' j4 n  R3 Y/ A6 f9 u0 o  l  }
การทำความดีทางวาจา ได้แก่ การไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ และไม่พูดเพ้อเจ้อพูดแต่คำจริง พูดคำอ่อนหวานพูดคำให้เกิดความสามัคคีและพูดถูกกาลเทศะ$ X3 N0 R) j, f) @6 Z9 v" z
การทำความดีทางใจ ได้แก่ การไม่โลภอยากได้ของของผู้อื่นมีแต่คิดเสียสละ การไม่ผูกอาฆาตพยาบาทมีแต่คิดเมตตาและ ปราถนาดีและมีความเห็นความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรม เช่น เห็นว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว
6 @$ c- R2 _! e6 y
1 V* ^8 l/ `8 G5 h5 u๓. การทำจิตให้ผ่องใส ได้แก่ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ปราศจากนวรณ์ซึ่งเป็นเครื่องขัดขวางจิตไม่ให้เข้าถึงความสงบ มี ๕ ประการ ได้แก่  n& T) ]7 N% H0 {

& l* d/ E% A' T$ ]๑. ความพอใจในกาม (กามฉันทะ)
. ]; P3 q$ ]7 C  F๒. ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท)% L( C, w5 L, T" X2 l/ M' [
๓. ความหดหู่ท้อแท้ ง่วงเหงาหาวนอน (ถีนะมิทธะ)
+ j5 `1 G& W- [$ [! k๔. ความฟุ้งซ่าน รำคาญ (อุทธัจจะกุกกุจจะ) และ
9 k2 S, l- k- H! C$ W0 k1 o๕. ความลังเลสงสัย (วิกิจฉา) เช่น สงสัยในการทำความดีความชั่ว ว่ามีผลจริงหรือไม่ วิธีการทำจิตให้ปฏิบัติสมถะผ่องใส ที่แท้จริงเกิดขึ้นจากการละบาปทั้งปวง ด้วยการถือศืลและบำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการ และวิปัสสนา จนได้บรรลุอรหัตผล
2 {+ ]* i. ?9 a4 g+ }$ Y( Z/ T
2 y5 o0 u0 _" Y8 w1 r. R! a" [อันเป็นความผ่องใสที่แท้จริง
: r* n3 j. u6 _1 F2 I1 l- D$ I7 w/ H0 C; c5 |# C) T
อุดมการณ์ ๔0 Q9 p  S( A. C) k4 X2 L2 A
๑. ความอดทน ได้แก่ ความอดกลั้น ไม่ทำบาปทั้งทางกาย วาจา ใจ+ b7 H! v& J+ k8 s5 ~2 H
๒. ความไม่เบียดเบียน ได้แก่ การงดเว้นจากการทำร้าย รบกวน หรือ เบียดเบียนผู้อื่น7 C: ^1 ^3 s! c+ @
๓. ความสงบ ได้แก่ ปฏิบัติตนให้สงบทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ
7 Q6 K* q' w5 k5 n. d8 M๔. นิพพาน ได้แก่ การดับทุกข์ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นได้จาการดำเนินชีวิตตามมรรคมีองค์ ๘4 }/ S) U4 J& ^2 E$ D

- S  H& _& S$ `/ uวิธีการ ๖
4 @2 C8 ?' ^& d5 z* v๑. ไม่ว่าร้าย ได้แก่ ไม่กล่าวให้ร้ายหรือ กล่าวโจมตีใคร
! D7 h# w% {9 T7 P& Z, c$ @๒. ไม่ทำร้าย ได้แก่ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น! Y3 m' w8 m) h8 ~
๓. สำรวมในปาติโมกข์ ได้แก่ ความเคารพระเบียบวินัย กฎกติกา กฎหมาย รวมทั้งขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม4 h% X, A  Q' {/ @  R
๔. รู้จักประมาณ ได้แก่ รู้จักความพอดีในการบริโภคอาหารหรือการใช้สอยสิ่งต่าง ๆ
0 v; r* U: ~9 [, w8 }" s8 E/ T๕. อยู่ในสถานที่ที่สงัด ได้แก่ อยู่ในสถานที่สงบมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม
- }' ^& Q: q/ C4 n3 Z1 b๖. ฝึกหัดจิตใจให้สงบ ได้แก่ฝึกหัดชำระจิตให้สงบมีสุขภาพคุณภาพและประสิทธิ
  D6 Z5 x. z8 |) e8 W6 j9 E: iภาพที่ดี
5 t- Z! M9 o3 m8 Z7 C
; F- |/ B" p4 vขอบคุณข้อมูลจาก : dhammajak.net/budday/maka.php& z' s) j; Q( a" ?) ], p4 @
* W/ D, H/ j( M9 p0 S
ที่มา : http://campus.sanook.com/910849/วันมาฆบูชา/