วันมาฆบูชา

วันมาฆบูชา' g; f* t! o: d( {- Q

; P" h  t9 x) `. l& p8 _3 G2 `( d) z& a# z
8 M" Z2 w6 |' n$ n# w
ความหมายวันมาฆบูชา  V6 v. F; g$ _* l; Q
วันมาฆบูชา หมายถึง การบูชา ในวันเพ็ญเดือน ๓ เนื่องในโอกาสคล้าย วันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์0 k+ V- s. v/ t% S& K! b

  V- r. a/ T) P4 y$ _ความสำคัญวันมาฆบูชา
/ ?7 y7 d' m* fวันมาฆบูชา เป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ มีเหตุการณ์อัศจรรย์ที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าจำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาเฝ้าพระพุทธเจ้า ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ โดยมิได้นัดหมายกันพระสงฆ์ ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์% [7 Q2 k7 D" H- `; j! j
+ `$ e8 b0 z& O7 Y: f, e
ผู้ได้อภิญญา ๖และเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบท โดยตรงจากพระพุทธเจ้า ในวันนี้พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เหล่านั้น ซึ่งเป็นทั้งหลักการอุดมการณ์และวิธีการปฏิบัติที่ นำไปใช้ได้ทุกสังคม มีเนื้อหา โดยสรุปคือให้ละ
: y1 F& k3 A5 M( H9 K! ^) p% }5 Q6 K) I; A+ x2 B/ m
ความชั่วทุกชนิด ทำความดี ให้ถึงพร้อมและทำจิตใจให้ผ่องใส
  c3 `0 \% V) j7 C/ s# |- D, Q1 e( E' g6 p  F5 v7 {0 a
ประวัติความเป็นมาวันมาฆบูชา1 a% h) n( a0 m+ _7 X) }& v+ A
๑. ส่วนที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้ได้ ๙ เดือนขณะนั้นเมื่อเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขาตาแล้ว เสด็จมาประทับที่วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ ประเทศอินเดียในปัจจุบัน วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ เดือนมาฆะหรือเดือน
$ m3 n1 Z2 w/ X( V' P: Z" i, B' f; T8 Y* T
๓ในเวลาบ่ายพระอรหันต์สาวกของพระพุทธเจ้า มาประชุม พร้อมกัน ณ ที่ประทับของพระพุทธเจ้า นับเป็นเหตุอัศจรรย์ ที่มีองค์ประกอบสำคัญ ๔ ประการ เรียกว่าว่า วันจาตุรงคสันนิบาต. u' {0 F- i1 x! j

+ U3 V+ @5 J/ n3 Y* Jคำว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แยกศัพท์ได้ดังนี้ คือ: D; t6 _0 \' b  m$ b' l
; C* ~. b& `1 M2 u7 a! v5 M
"จาตุร" แปลว่า ๔
" G, F. T* }, C/ I. a" d"องค์" แปลว่า ส่วน
" v2 J8 l. T: q5 @/ H( E& }"สันนิบาต" แปลว่า ประชุม 1 ~8 F+ [: }" i! U
ฉะนั้นจาตุรงคสันนิบาตจึงหมายความว่า "การประชุมด้วยองค์ ๔" กล่าวคือมีเหตุการณ์พิเศษที่เกิดขึ้นพร้อมกันในวันนี้ คือ
# }: E% m7 T9 s% |
( _6 x" `: V: M/ j# h1. เป็นวันที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันที่เวฬุวันวิหารในกรุงราชคฤห์ โดยมิได้นัดหมาย, \& ]  _- M% ?: q1 S0 s* A4 `% r

% f$ a1 n+ ^0 i2. พระภิกษุสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น "เอหิภิกขุอุปสัมปทา" คือเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้าทั้งสิ้น6 Q0 C: b* N! i0 K
6 ~* G9 {. y: K* y* q. A5 i1 a
3. พระภิกษุสงฆ์ทุกองค์ที่ได้มาประชุมในครั้งนี้ ล้วนแต่เป็นผุ้ได้บรรลุพระอรหันต์แล้วทุก ๆองค์+ ?. Z1 {- S1 P! B1 ?5 G$ |, X

$ a. Q2 P! J5 p: d9 n# J2 \  x: {4. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวงกำลังเสวยมาฆฤกษ
0 G# R0 U* [& D1 }; n' K; K% f# i2 R  h8 K5 D9 i! {1 [
ประวัติวันมาฆบูชา, C) i3 n! |' z0 A
1 s& P, z; S. r: _2 p
มูลเหตุ
& h& b2 G3 l7 m6 eหลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 และได้ทรงประกาศพระศาสนาและส่งพระอรหันตสาวกออกไปจาริกเพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสถานที่ต่าง ๆ ล่วงแล้วได้ 9 เดือน ในวันที่ใกล้พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ (วันขึ้น 15 ค่ำ ; I2 N6 q! m. ]1 b7 b
3 L5 R* n" g4 X* E+ Y
เดือน 3) พระอรหันต์ทั้งหลายเหล่านั้นต่างได้ระลึกว่า วันนี้เป็นวันสำคัญของศาสนาพราหมณ์ อันเป็นศาสนาของตนอยู่เดิม ก่อนที่จะหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า และในลัทธิศาสนาเดิมนั้นเมื่อถึงวันเพ็ญเดือนมาฆะ เหล่าผู้ศรัทธา
+ N, `; W  u- [8 I+ F- h: t2 l' Z1 Q0 o* n1 [
พราหมณลัทธินิยมนับถือกันว่าวันนี้เป็นวันศิวาราตรี โดยจะทำการบูชาพระศิวะด้วยการลอยบาปหรือล้างบาปด้วยน้ำ แต่มาบัดนี้ตนได้เลิกลัทธิเดิมหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าแล้ว จึงควรเดินทางไปเข้าเฝ้าบูชาฟังพระสัทธรรมจาก* M' z6 c, K, {, ^. x
( [# Q1 a; A8 i$ S4 _1 t( @
พระพุทธเจ้า พระอรหันต์เหล่านั้นซึ่งเคยปฏิบัติศิวาราตรีอยู่เดิม จึงพร้อมใจกันไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าโดยมิได้นัดหมาย$ a0 {' M9 n& A: B# s+ s
2 m# w8 C  C4 M+ Y/ g; }! u( r
มีผู้กล่าวว่า สาเหตุสำคัญที่ทำให้พระสาวกทั้ง 1,250 องค์มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย มาจากในวันเพ็ญเดือน 3 ตามคติพราหมณ์ เป็นวันพิธีศิวาราตรี พระสาวกเหล่านั้นซึ่งเคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อนจึงได้เปลี่ยนจากการรวมตัว
9 v2 j4 C5 a3 r1 ?0 T1 v. i' E. m0 m& i( E
กันทำพิธีชำระบาปตามพิธีพราหมณ์ มารวมกันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแทน
( L0 @3 M% P( h# z4 r* Q, C1 m) K, I" `7 n0 k. n1 Z- P

" n6 M: s8 m; W/ u( m( P, x( h' B: ?% p9 q4 o% D+ y
โอวาทปาฏิโมกข์
4 K0 \8 \. x$ D# H/ X& Yหลักคำสอนสำคัญของพระพุทธศาสนา หรือคำสอนอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ ๓ คาถากึ่ง ที่พระพุทธเจ้าตรัสแก่พระอรหันต์ ๑,๒๕๐ รูป ผู้ไปประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน ๓ ที่เราเรียก
7 D7 _# n) Z: Y+ e. W" d, f
* {$ H6 G2 Z, p* {กันว่าวันมาฆบูชา (ถรรถกถากล่าวว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์นี้ แก่ที่ประชุมสงฆ์ตลอดมา เป็นเวลา ๒๐ พรรษา ก่อนที่จะโปรดให้สวดปาฏิโมกข์อย่างปัจจุบันนี้แทนต่อมา), คาถาโอวาทปาฏิโมกข์ มีดังนี้ (โอวาทปาติโมกข์ ก็เขียน)
- z, T/ O2 V- R8 [# X7 Z9 y0 ?" H
6 Z. \6 j* Y+ l. m% Mสพฺพปาปสฺส อกรณํกุสลสฺสูปสมฺปทา
; W; U5 U8 Q+ I& gสจิตฺตปริโยทปนํเอตํ พุทธาน สาสนํฯ
" I% D" |9 ?3 L% D( b: p* Wขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา
! f( a. a4 `1 f; F2 r" l) x$ ~9 cนิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา4 q4 ^7 P6 _5 c( _
น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี
& i3 G5 p0 q" D, Tสมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโตฯ, B$ Y: w; {2 G- K
อนูปวาโท อนูปฆาโต ปาติโมกฺเข จ สํวโร: I! B5 T+ t3 N: ?  J
มตฺตญฺญุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ+ J$ a, D; J) u8 P4 ~+ Y4 X
อธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนํฯ
0 Y$ G' n; ]; m( r/ x9 I& B9 s* L: V  f
แปล : การไม่ทำความชั่วทั้งปวง ๑ การบำเพ็ญแต่ความดี ๑ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง, พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพาน เป็นบรมธรรม, ผู้ทำร้ายคน
5 L! a# k. R0 H; i+ Y# I
$ f9 t' u; X7 _3 z4 Xอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต,ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะการไม่กล่าวร้าย ๑ การไม่ทำร้าย ๑ ความสำรวมในปาฏิโมกข์ ๑ ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร ๑ ที่นั่งนอนอันสงัด ๑ ความเพียรในอธิจิต ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้ง
: x  z# S) E( x) t
; Z+ w. V# ]4 J9 N! L  A4 Rหลายที่เข้าใจกันโดยทั่วไป และจำกันได้มาก ก็คือ ความในคาถาแรกที่ว่า ไม่ทำชั่ว ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ผ่องใส8 L8 Q5 F* ^9 w; |+ Z' Q& L

. v  P' }: d9 t- oสถานที่สำคัญเนื่องด้วยวันมาฆบูชา (พุทธสังเวชนียสถาน)
0 T: `# i! j: y  f* n9 T1 y  L* h
5 T2 S/ `8 @' i# Cพระพุทธรูปยืนกลางมณฑลมหาสังฆสันนิบาต ในโบราณสถานวัดเวฬุวันมหาวิหาร เมืองราชคฤห์ รัฐพิหาร อินเดีย (เป็นพระพุทธรูปสร้างใหม่ ปัจจุบันเป็นสถานที่จาริกแสวงบุญสำคัญของชาวพุทธทั่วโลก)เหตุการณ์สำคัญที่เกิดในวันมาฆบูชา เกิด7 b( e) C5 i4 Q% U& x4 [

2 |. t5 w/ y$ d8 Q$ eภายในบริเวณที่ตั้งของ "กลุ่มพุทธสถานโบราณวัดเวฬุวันมหาวิหาร" ภายในอาณาบริเวณของวัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งลานจาตุรงคสันนิบาตอันเป็นจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชานั้น ยังคงเป็นที่ถกเถียงและหาข้อสรุปทาง5 Q; Z- d) X4 Y& F8 `# @4 J1 Q
( v; V. E/ `, `
โบราณคดีไม่ได้มาจนถึงปัจจุบัน
4 ^* u+ r4 \1 |, J0 Z0 h7 ~; m: [- U! f6 k9 I
วัดเวฬุวันมหาวิหาร4 w" \  G( S8 M0 z
"วัดเวฬุวันมหาวิหาร" เป็นอาราม (วัด) แห่งแรกในพระพุทธศาสนา ตั้งอยู่ใกล้เชิงเขาเวภารบรรพต บนริมฝั่งแม่น้ำสรัสวดีซึ่งมีตโปธาราม (บ่อน้ำร้อนโบราณ) คั่นอยู่ระหว่างกลาง นอกเขตกำแพงเมืองเก่าราชคฤห์ (อดีตเมืองหลวงของแคว้นมคธ) รัฐ$ }1 }0 w  X* Y) \. C4 l

6 E9 f( w5 h$ Z4 s$ Nพิหาร ประเทศอินเดียในปัจจุบัน (หรือ แคว้นมคธ ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล)4 @4 Z5 N  w0 U# B+ |  a; p

8 Y) _" f; U; Y/ P7 l! ], C  T  }+ R  o

% y% s: @: s% ?วัดเวฬุวันในสมัยพุทธกาล
" ?" @7 k0 j, |# P3 x6 x7 Qเดิมวัดเวฬุวันเป็นพระราชอุทยานสำหรับเสด็จพระพาสของพระเจ้าพิมพิสาร เป็นสวนป่าไผ่ร่มรื่นมีรั้วรอบและกำแพงเข้าออก เวฬุวันมีอีกชื่อหนึ่งปรากฏในพระสูตรว่า "พระวิหารเวฬุวันกลันทกนิวาปสถาน"หรือ "เวฬุวันกลันทกนิวาป" (สวนป่าไผ่  B2 @9 W0 [9 S9 W- t  Y

9 T! a, @$ x0 K) aสถานที่สำหรับให้เหยื่อแก่กระแต) พระเจ้าพิมพิสารได้ถวายพระราชอุทยานแห่งนี้เป็นวัดในพระพุทธศาสนาหลังจากได้สดับพระธรรมเทศนาอนุปุพพิกถาและจตุราริยสัจจ์ ณ พระราชอุทยานลัฏฐิวัน (พระราชอุทยานสวนตาลหนุ่ม) โดยในครั้งนั้น2 D* d4 F$ B9 }  N+ h

0 k6 ^. G* d; E& e0 c# Sพระองค์ได้บรรลุพระโสดาบัน เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา และหลังจากการถวายกลันทกนิวาปสถานไม่นาน อารามแห่งนี้ก็ได้ใช้เป็นสถานที่สำหรับพระสงฆ์ประชุมจาตุรงคสันนิบาตครั้งใหญ่ในพระพุทธศาสนา อันเป็นเหตุการณ์สำคัญใน  m$ L' V* d4 ^; ]/ T# e0 ?# y

& V0 ]8 D( n1 hวันมาฆบูชา
4 x( b$ K4 [. W, Z* \1 B6 B
! @" j- x. J! n5 Z: {. S5 f( ?0 Mวัดเวฬุวันหลังการปรินิพพาน. ^0 @0 G+ D6 D, k  W: y, ^, O0 R
หลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน วัดเวฬุวันได้รับการดูแลมาตลอด โดยเฉพาะมูลคันธกุฎีที่มีพระสงฆ์เฝ้าดูแลทำการปัดกวาดเช็ดถูปูลาดอาสนะและปฏิบัติต่อสถานที่ ๆ พระพุทธเจ้าเคยประทับอยู่ทุก ๆ แห่ง เหมือนสมัยที่พระพุทธองค์ทรงพระชนม
/ O! }* q! U- t) j
6 }) Y1 D) I: U) U1 p0 g0 m# [, mชีพอยู่มิได้ขาด โดยมีการปฏิบัติเช่นนี้ติดต่อกันกว่าพันปี
2 o1 X: Z) H& ]5 ~- y3 ?: P1 U- S$ m7 l
แต่จากเหตุการณ์ย้ายเมืองหลวงแห่งแคว้นมคธหลายครั้งในช่วง พ.ศ. 70 ที่เริ่มจากอำมาตย์และราษฎรพร้อมใจกันถอดกษัตริย์นาคทัสสก์แห่งราชวงศ์ของพระเจ้าพิมพิสารออกจากพระราชบัลลังก์ และยกสุสูนาคอำมาตย์ซึ่งมีเชื้อสายเจ้าลิจฉวีในกรุง5 T9 p  E( d) `. J  a7 p, F
+ i+ l) P/ C2 W0 C' A0 @
เวสาลีแห่งแคว้นวัชชีเก่า ให้เป็นกษัตริย์ตั้งราชวงศ์ใหม่แล้ว พระเจ้าสุสูนาคจึงได้ทำการย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธไปยังเมืองเวสาลีอันเป็นเมืองเดิมของตน และกษัตริย์พระองค์ต่อมาคือพระเจ้ากาลาโศกราช ผู้เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสุสูนาค
2 e& E( [1 P* }0 U4 }1 H: f8 n3 }/ [/ r* B9 Z/ L' A
ได้ย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธอีก จากเมืองเวสาลีไปยังเมืองปาตลีบุตร ทำให้เมืองราชคฤห์ถูกลดความสำคัญลงและถูกทิ้งร้าง ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้วัดเวฬุวันขาดผู้อุปถัมภ์และถูกทิ้งร้างอย่างสิ้นเชิงในช่วงพันปีถัดมา; {0 _3 V8 J* w& k$ t: \% z

. [" L0 \% Q/ {โดยปรากฏหลักฐานบันทึกของหลวงจีนฟาเหียน (Fa-hsien) ที่ได้เข้ามาสืบศาสนาในพุทธภูมิในช่วงปี พ.ศ. 942 - 947 ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าจันทรคุปต์ที่ ๒ (พระเจ้าวิกรมาทิตย์) แห่งราชวงศ์คุปตะ ซึ่งท่านได้บันทึกไว้ว่า เมืองราชคฤห์อยู่
0 F! e. ?+ ~* t" b2 F! i
1 ^" m& H+ b6 ]9 {& rในสภาพปรักหักพัง แต่ยังทันได้เห็นมูลคันธกุฎีวัดเวฬุวันปรากฏอยู่ และยังคงมีพระภิกษุหลายรูปช่วยกันดูแลรักษาปัดกวาดอยู่เป็นประจำ แต่ไม่ปรากฏว่ามีการบันทึกถึงสถานที่เกิดเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตแต่ประการใด
8 B- _- y9 L' R0 P' f3 E
1 B* }) l: G" gแต่หลังจากนั้นประมาณ 200 ปี วัดเวฬุวันก็ถูกทิ้งร้างไป ตามบันทึกของพระถังซำจั๋ง (Chinese traveler Hiuen-Tsang) ซึ่งได้จาริกมาเมืองราชคฤห์ราวปี พ.ศ. 1300 ซึ่งท่านบันทึกไว้แต่เพียงว่า ท่านได้เห็นแต่เพียงซากมูลคันธกุฎีซึ่งมี- \2 {- \( P1 m9 y
# j% F1 f, t9 c
กำแพงและอิฐล้อมรอบอยู่เท่านั้น (ในสมัยนั้นเมืองราชคฤห์โรยราถึงที่สุดแล้ว พระถังซำจั๋งได้แต่เพียงจดตำแหน่งที่ตั้งทิศทางระยะทางของสถูปและโบราณสถานเก่าแก่อื่น ๆ ในเมืองราชคฤห์ไว้มาก ทำให้เป็นประโยชน์แก่นักประวัติศาสตร์และนัก
. X7 U- s: t. K! D0 q, G
0 {7 t% v1 Z, O: |3 rโบราณคดีในการค้นหาโบราณสถานต่าง ๆ ในเมืองราชคฤห์ในปัจจุบัน)
6 M/ E* _! t6 A' p1 u6 Q0 _$ {, W3 u0 O! E6 w! m
จุดแสวงบุญและสภาพของวัดเวฬุวันในปัจจุบัน# g  d8 `+ [& `( m# G- F3 h
ปัจจุบันหลังถูกทอดทิ้งเป็นเวลากว่าพันปี และได้รับการบูรณะโดยกองโบราณคดีอินเดียในช่วงที่อินเดียยังเป็นอาณานิคมของอังกฤษ วัดเวฬุวัน ยังคงมีเนินดินโบราณสถานที่ยังไม่ได้ขุดค้นอีกมาก สถานที่สำคัญ ๆ ที่พุทธศาสนิกชนในปัจจุบันนิยม" q+ u% [& @; K; x

3 [" v' ^% v! C7 F' n; R8 R" H# cไปนมัสการคือ "พระมูลคันธกุฎี" ที่ปัจจุบันยังไม่ได้ทำการขุดค้น เนื่องจากมีกุโบร์ของชาวมุสลิมสร้างทับไว้ข้างบนเนินดิน, "สระกลันทกนิวาป" ซึ่งปัจจุบันรัฐบาลอินเดียได้ทำการบูรณะใหม่อย่างสวยงาม, และ "ลานจาตุรงคสันนิบาต" อันเป็นลานเล็ก
: G$ h6 e$ g. i) r
, [8 Y0 }2 G, ]: ]ๆ มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประทานพรอยู่กลางซุ้ม ลานนี้เป็นจุดสำคัญที่ชาวพุทธนิยมมาทำการเวียนเทียนสักการะ (ลานนี้เป็นลานที่กองโบราณคดีอินเดียสันนิษฐานว่าพระพุทธองค์ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในจุดนี้)3 b& \" M" ]. A. s

( l/ C, j) ]* \+ |จุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชา (ลานจาตุรงคสันนิบาต)9 ~" Z# X0 g6 m
ถึงแม้ว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตจะเป็นเหตุการณ์สำคัญยิ่งที่เกิดในบริเวณวัดเวฬุวันมหาวิหาร แต่ทว่าไม่ปรากฏรายละเอียดในบันทึกของสมณทูตชาวจีนและในพระไตรปิฎกแต่อย่างใดว่าเหตุการณ์ใหญ่นี้เกิดขึ้น ณ จุดใดของวัดเวฬุวัน รวมทั้ง
' U3 M! e5 }; A5 S- [
8 k0 V! j& R5 J5 s9 nจากการขุดค้นทางโบราณคดีก็ไม่ปรากฏหลักฐานว่ามีการทำเครื่องหมาย (เสาหิน) หรือสถูประบุสถานที่ประชุมจาตุรงคสันนิบาตไว้แต่อย่างใด (ตามปกติแล้วบริเวณที่เกิดเหตุการณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนา มักจะพบสถูปโบราณหรือเสาหินพระ$ k8 o, S, V4 N& q, D! z2 }

# b& \# C7 T9 Bเจ้าอโศกมหาราชสร้างหรือปักไว้เพื่อเป็นเครื่องหมายสำคัญสำหรับผู้แสวงบุญ) ทำให้ในปัจจุบันไม่สามารถทราบโดยแน่ชัดว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตเกิดขึ้นในจุดใดของวัด
3 o8 ^% g8 J" Y/ ^' g4 ^5 N$ }& L- n- s. |* s; {
ในปัจจุบันกองโบราณคดีอินเดียได้แต่เพียงสันนิษฐานว่า "เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดในบริเวณลานด้านทิศตะวันตกของสระกลันทกนิวาป" (โดยสันนิษฐานเอาจากเอกสารหลักฐานว่าเหตุการณ์ดังกล่าวมีพระสงฆ์ประชุมกันมากถึงสองพันกว่ารูป และ2 g2 M9 b" |& ]. Y# O% o

" `% V; p: w0 c' t9 Lเกิดในช่วงที่พระพุทธองค์พึ่งได้ทรงรับถวายอารามแห่งนี้ การประชุมครั้งนั้นคงยังต้องนั่งประชุมกันตามลานในป่าไผ่ เนื่องจากเสนาสนะหรือโรงธรรมสภาขนาดใหญ่ยังคงไม่ได้สร้างขึ้น และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในปัจจุบันลานด้านทิศตะวันตกของสระ$ }4 @5 f) f* }( V( {2 }
% {! @1 T2 {& `$ h$ Y- U
กลันทกนิวาป เป็นลานกว้างลานเดียวในบริเวณวัดที่ไม่มีโบราณสถานอื่นตั้งอยู่) โดยได้นำพระพุทธรูปยืนปางประทานพรไปประดิษฐานไว้บริเวณซุ้มเล็ก ๆ กลางลาน และเรียกว่า "ลานจาตุรงคสันนิบาต" ซึ่งในปัจจุบันก็ยังไม่มีข้อสรุปแน่ชัดว่าลาน
4 m! j1 [9 D, M. Y6 a! G# L7 o9 y9 E
  x, X: y# t7 Z+ r) M, Jจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริงอยู่ในจุดใด และยังคงมีชาวพุทธบางกลุ่มสร้างซุ้มพระพุทธรูปไว้ในบริเวณอื่นของวัดโดยเชื่อว่าจุดที่ตนสร้างนั้นเป็นลานจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริง แต่พุทธศาสนิกชนชาวไทยส่วนใหญ่ก็เชื่อตามข้อสันนิษฐานของกอง
3 N( K  o- j3 j# N  Y  \6 m
& k- n$ H% |( s7 D* ~, ?1 p$ Yโบราณคดีอินเดียดังกล่าว โดยนิยมนับถือกันว่าซุ้มพระพุทธรูปกลางลานนี้เป็นจุดสักการะของชาวไทยผู้มาแสวงบุญจุดสำคัญ 1 ใน 2 แห่งของเมืองราชคฤห์ (อีกจุดหนึ่งคือพระมูลคันธกุฎีบนยอดเขาคิชกูฏ)1 Y" W8 P& J/ v
/ e: ?% o/ N( ~
กิจกรรมต่างๆ ที่ควรปฏิบัติในวันมาฆบูชา
# r. ]  D* Q2 }! [& d7 y3 s% P
9 J  v9 x# C! ~! D' Q8 S0 S การปฎิบัติตนสำหรับพุทธศาสนาในวันนี้ก็คือ การทำบุญ ตักบาตรในตอนเช้า หรือไม่ก็จัดหาอาหารคาวหวานไปทำบุญฟังเทศน์ที่วัด ตอนบ่ายฟังพระแสดงพระธรรมเทศนา ในตอนกลางคืน จะพากันนำดอกไม้ ธูปเทียน ไปที่วัดเพื่อชุมนุมกันทำพิธี
  M1 v5 I4 S: F3 `, z7 u" P
$ r  @  h' X2 Q: q  b- V  @เวียนเทียน รอบพระอุโบสถ พร้อมกับพระภิกษุสงฆ์โดยเจ้าอาวาสจะนำว่า นะโม ๓ จบ จากนั้นกล่าวคำ ถวาย ดอกไม้ธูปเทียน ทุกคนว่าตาม จบแล้วเดิน เวียนขวา ตลอดเวลาให้ระลึกถึง พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ จนครบ ๓ รอบ
2 I$ X: q9 u% A3 c  l8 w/ r2 x
: Q( J- K/ e9 F/ r$ a$ a" T  o1 ?แล้วนำดอกไม้ ธูปเทียนไปปักบูชาตามที่ทางวัด เตรียมไว้ เป็นอันเสร็จพิธี4 j! L3 D; i. [) ^  y3 s7 ^9 w! E; g
7 l: l. ]; S' }  n
ขอบคุณข้อมูลจาก : dhammathai.org,วิกิพีเดีย, b9 v9 k8 d' u, p' b+ [
) Z% Y' R9 P: }

. ~2 w- c: E& w6 M0 ?# M0 @# d- P% E& O& j! A' l
การถือปฏิบัติวันมาฆบูชาในประเทศไทย0 w* R! n) q* h# k& A$ d  ?$ }9 e! i
พิธีวันมาฆบูชานี้ เดิมทีเดียวในประเทศไทยไม่เคยทำมาก่อน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายไว้ว่าเกิดขึ้นในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทรงถือตามแบบของโบราณบัณฑิตที่
# W8 T3 r+ p7 ?# K+ T' `8 {- t# Z4 @0 O. }# X  h  M: ?! K
ได้นิยมกันว่า วันมาฆะบูรณมี พระจันทร์เสวยฤกษ์มาฆะเต็มบริบูรณ์เป็นวันที่พระอรหันต์สาวกของ พระพุทธเจ้า ๑,๒๕๐ รูป ได้ประชุมกันพร้อมด้วยองค์ ๔ ประการ เรียกว่า* ^% i6 c6 ]7 ^9 ^3 q6 ?+ r

/ j5 o; @4 N  ^* x9 T2 I7 q) o) xจาตุรงคสันนิบาตพระพุทธเจ้าได้ตรัสเทศนาโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เป็นการ ประชุมใหญ่ และเป็นการอัศจรรย์ในพระพุทธศาสนา นักปราชญ์ จึงถือเอาเหตุนั้นประกอบ การสักการบูชาพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์สาวก ๑,๒๕๐ รูปนั้น ให้' l4 `% `4 x. G

2 U* P1 u8 r3 @* sเป็นที่ตั้งแห่งความ เลื่อมใสการประกอบพิธีมาฆะบูชา ได้เริ่มในพระบรมมหาราชวังก่อน1 A8 b, j& o5 Q# J
9 a, S' V3 D  t; K* U
ในสมัยรัชกาลที่ ๔ มีพิธีการพระราชกุศลในเวลาเช้า พระสงฆ์ วัดบวรนิเวศวิหารและ วัดราชประดิษฐ์ ๓๐ รูป ฉันในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เวลาค่ำ เสด็จออกทรงจุด ธูปเทียนเครื่อง มนัสการแล้ว พระสงฆ์สวดทำวัตรเย็นเสร็จแล้ว สวด, }6 G* X' {) V) M: L" D1 h

! Q, K+ y: V9 g* _7 ]; bมนต์ต่อไปมี สวดคาถาโอวาทปาติโมกข์ด้วยสวดมนต์ จบทรงจุดเทียนรายตามราวรอบพระอุโบสถ ๑,๒๕๐ เล่ม มีการประโคมอีกครั้งหนึ่งแล้วจึงมีการเทศนา โอวาทปาติโมกข์- E2 s( L7 i3 B% \! ~
๑ กัณฑ์เป็นทั้งเทศนาภาษาบาลีและ ภาษาไทย เครื่องกัณฑ์ มีจีวรเนื้อดี ๑ ผืน เงิน ๓ ตำลึง และขนมต่าง ๆ เทศนาจบพระสงฆ์ ซึ่งสวดมนต์ ๓๐ รูป สวดรับการประกอบพระราชกุศลเกี่ยวกับ วันมาฆบูชาในสมัยรัชกาลที่ ๔ นั้น พระบาทสมเด็จพระ9 y1 P3 R* l/ V, `9 `

% ]& }* O; |4 r3 n, qจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะเสด็จออกประกอบพิธีด้วยพระองค์เองทุกปีมิได้ขาด สมัยต่อมามีการเว้นบ้าง เช่น รัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จออกเองบ้าง มิได้ เสด็จออกเองบ้างเพราะมักเป็นเวลาที่ประสบกับเวลาเสด็จ
2 S6 f+ f) g& t1 w5 K
8 `. j% R2 i8 R" r- t% X8 y' Wประพาส หัวเมืองบ่อย ๆ หากถูกคราวเสด็จไปประพาสบางปะอินหรือพระพุทธบาท พระพุทธฉาย พระปฐมเจดีย์ พระแท่นดงรัง ก็จะทรงประกอบพิธีมาฆบูชา ในสถานที่นั้น ๆ ขึ้นอีก ส่วนหนึ่งต่างหากจากในพระบรมมหาราชวังเดิมทีมีการประกอบพิธี
1 [( T  r! g$ @/ @& U8 c. q+ I; F, k/ O8 b
ในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาก็ขยายออกไป ให้พุทธบริษัทได้ ปฏิบัติตามอย่างเป็นระบบสืบมาจนปัจจุบัน มีการบูชา ด้วยการเวียนเทียน และบำเพ็ญกุศลต่าง ๆ ส่วนกำหนดวันประกอบพิธีมาฆบูชานั้น ปกติตรงกับวันเพ็ญ เดือน ๓ หากปีใด เป็น
1 L1 f; Z2 [1 J2 E
' u/ I- G( c( o9 B5 yอธิกมาส คือ มีเดือน ๘ สองหนจะเลื่อนไปตรงกับวันเพ็ญเดือน ๔
# d2 ~9 Z) b1 a* Q! I% k  X/ ]
% k( `% `: W* C8 V) B
7 R* P7 B' ^0 H% j# d  I" E1 Z  w" {. @# f/ I
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติ3 e2 K: o$ Q' w# I/ m/ J. c
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติได้แก่ โอวาทปาติโมกข์ หมายถึง หลักคำสอนคำสำคัญของพระพุทธศาสนาอันเป็นไปเพื่อป้องกัน และแก้ปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตเป็นไปเพื่อความหลุดพ้น หรือคำสอน อันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา หลักธรรมประกอบด้วย
6 J! ?7 l( J: ]9 m3 ]* A  S, B# U9 A3 ?4 O9 b5 P0 N* @7 N/ y! U  L
หลักการ ๓ อุดมการณ์ ๔ วิธีการ ๖ ดังนี้
3 X% ^2 f$ R* A) h1 g% J
$ e6 N1 X2 a- g+ F' \: Gหลักการ ๓3 k. y. z% S5 ^! m1 O- ^$ W
๑. การไม่ทำบาปทั้งปวง ได้แก่การงดเว้น การลด ละเลิก ทำบาปทั้งปวง ซึ่งได้แก่ อกุศลกรรมบถ ๑๐ ทางแห่งความชั่ว มีสิบประการ อันเป็น
$ k) f8 F+ V4 g9 ~) gความชั่วทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความชั่วทางกาย ได้แก่ การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติ ผิดในกาม
6 M+ a! h/ X- n6 Qความชั่วทางวาจา ได้แก่ การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดเพ้อเจ้อ , n" R0 ^# }& p$ K. k4 a
ความชั่วทางใจ ได้แก่ การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม3 p3 f' P. h/ m! {5 y; @" @

/ j4 a( m4 t" a. G; u. x+ [" @๒. การทำกุศลให้ถึงพร้อม ได้แก่ การทำความดีทุกอย่างซึ่งได้แก่ กุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นแบบของการทำฝ่ายดีมี ๑๐ อย่าง อันเป็นความดีทางกาย ทางวาจาและทางใจ
3 K+ E5 }1 O' m1 u' q2 U
* B1 Q3 K2 k7 O- U+ f( s5 oความดีทางกาย ได้แก่ การไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ทำร้ายเบียดเบียนผู้อื่นมีแต่ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน การไม่ถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และการไม่ประพฤติผิดในกาม
7 d* T5 }( R* J) r7 \( ~การทำความดีทางวาจา ได้แก่ การไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ และไม่พูดเพ้อเจ้อพูดแต่คำจริง พูดคำอ่อนหวานพูดคำให้เกิดความสามัคคีและพูดถูกกาลเทศะ* V  f; f7 B  @. V% v3 m4 ?
การทำความดีทางใจ ได้แก่ การไม่โลภอยากได้ของของผู้อื่นมีแต่คิดเสียสละ การไม่ผูกอาฆาตพยาบาทมีแต่คิดเมตตาและ ปราถนาดีและมีความเห็นความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรม เช่น เห็นว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว( J: T( W7 A, y
8 h& X; W$ E0 `4 \
๓. การทำจิตให้ผ่องใส ได้แก่ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ปราศจากนวรณ์ซึ่งเป็นเครื่องขัดขวางจิตไม่ให้เข้าถึงความสงบ มี ๕ ประการ ได้แก่7 s1 u5 x' g  X' h6 m9 R5 G

8 v8 J+ `- k) G9 Z4 T๑. ความพอใจในกาม (กามฉันทะ)8 H: f" e) q7 Z0 e% A$ z) ~
๒. ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท)5 j' q3 E. I  ^  ?
๓. ความหดหู่ท้อแท้ ง่วงเหงาหาวนอน (ถีนะมิทธะ)9 \1 x! }; s0 w1 M
๔. ความฟุ้งซ่าน รำคาญ (อุทธัจจะกุกกุจจะ) และ* W# B7 w7 G2 V$ A( y
๕. ความลังเลสงสัย (วิกิจฉา) เช่น สงสัยในการทำความดีความชั่ว ว่ามีผลจริงหรือไม่ วิธีการทำจิตให้ปฏิบัติสมถะผ่องใส ที่แท้จริงเกิดขึ้นจากการละบาปทั้งปวง ด้วยการถือศืลและบำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการ และวิปัสสนา จนได้บรรลุอรหัตผล
- o: {7 E# S$ m$ s
% l; e9 f4 `. M5 lอันเป็นความผ่องใสที่แท้จริง. Q0 ]4 z6 ^& }

& i  v1 q5 A4 f1 {2 P' e3 Iอุดมการณ์ ๔
+ @. _  }4 R! `๑. ความอดทน ได้แก่ ความอดกลั้น ไม่ทำบาปทั้งทางกาย วาจา ใจ4 f! }0 Y$ d8 ~6 M% G
๒. ความไม่เบียดเบียน ได้แก่ การงดเว้นจากการทำร้าย รบกวน หรือ เบียดเบียนผู้อื่น& G3 q0 {( R! r* C7 Q, [* D7 l6 w$ z
๓. ความสงบ ได้แก่ ปฏิบัติตนให้สงบทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ
& \% C$ Z$ ^' T+ P& O' U; v! g๔. นิพพาน ได้แก่ การดับทุกข์ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นได้จาการดำเนินชีวิตตามมรรคมีองค์ ๘7 {  Z' o% V7 P$ Y
3 p. J% n  e& b4 q
วิธีการ ๖+ J0 `: l- x9 Z
๑. ไม่ว่าร้าย ได้แก่ ไม่กล่าวให้ร้ายหรือ กล่าวโจมตีใคร
8 x( Y  K4 T" v  s" @" M' l๒. ไม่ทำร้าย ได้แก่ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น
7 D; Z" y! d. @+ T2 [1 M' c7 `๓. สำรวมในปาติโมกข์ ได้แก่ ความเคารพระเบียบวินัย กฎกติกา กฎหมาย รวมทั้งขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม$ U1 V7 n/ p/ l  [" q/ @
๔. รู้จักประมาณ ได้แก่ รู้จักความพอดีในการบริโภคอาหารหรือการใช้สอยสิ่งต่าง ๆ6 S/ A( a1 {' a3 V: G( j1 N
๕. อยู่ในสถานที่ที่สงัด ได้แก่ อยู่ในสถานที่สงบมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม
3 q# V' a- |: g๖. ฝึกหัดจิตใจให้สงบ ได้แก่ฝึกหัดชำระจิตให้สงบมีสุขภาพคุณภาพและประสิทธิ4 S* O: u8 `9 v& S7 a
ภาพที่ดี2 P* r) ]* p+ j4 }1 k" J/ ?
1 {# O0 o. t/ U( r
ขอบคุณข้อมูลจาก : dhammajak.net/budday/maka.php
  S* T" r! @  N. ?% }4 o% P
- t6 c2 O9 o% Y& Mที่มา : http://campus.sanook.com/910849/วันมาฆบูชา/