วันมาฆบูชา

วันมาฆบูชา. ~3 r3 G8 ~6 ]2 F8 Z7 c3 S' \) e, V

# h8 G, V/ w4 \! \8 F, _7 L
7 ?% O/ `9 q1 N# j( b6 n" _- Z! i0 j8 e2 r* `; f0 p1 F8 Z/ `
ความหมายวันมาฆบูชา% ^1 X* R) x4 v; Q7 {9 u$ B
วันมาฆบูชา หมายถึง การบูชา ในวันเพ็ญเดือน ๓ เนื่องในโอกาสคล้าย วันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์, K+ D8 _1 Q  G$ E4 h
! ?7 ]9 U5 S# a
ความสำคัญวันมาฆบูชา
. K+ R+ N! t& e, j  [3 Yวันมาฆบูชา เป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ มีเหตุการณ์อัศจรรย์ที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าจำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาเฝ้าพระพุทธเจ้า ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ โดยมิได้นัดหมายกันพระสงฆ์ ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์8 q) u) j4 a4 ]

( p9 @' U/ Y) M' Jผู้ได้อภิญญา ๖และเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบท โดยตรงจากพระพุทธเจ้า ในวันนี้พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เหล่านั้น ซึ่งเป็นทั้งหลักการอุดมการณ์และวิธีการปฏิบัติที่ นำไปใช้ได้ทุกสังคม มีเนื้อหา โดยสรุปคือให้ละ' u* I& i3 [0 H. [: E
: c7 R+ P& l: J  L" x3 |
ความชั่วทุกชนิด ทำความดี ให้ถึงพร้อมและทำจิตใจให้ผ่องใส
) v2 u& f8 }0 H- |8 [4 q' c# e4 y' f8 S7 M' Q
ประวัติความเป็นมาวันมาฆบูชา
. C/ |* Z9 |9 X: M+ L๑. ส่วนที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้ได้ ๙ เดือนขณะนั้นเมื่อเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขาตาแล้ว เสด็จมาประทับที่วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ ประเทศอินเดียในปัจจุบัน วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ เดือนมาฆะหรือเดือน 0 H7 h. Q" Y0 V$ ?! g% H
, _, m! Y9 e7 S5 N
๓ในเวลาบ่ายพระอรหันต์สาวกของพระพุทธเจ้า มาประชุม พร้อมกัน ณ ที่ประทับของพระพุทธเจ้า นับเป็นเหตุอัศจรรย์ ที่มีองค์ประกอบสำคัญ ๔ ประการ เรียกว่าว่า วันจาตุรงคสันนิบาต
" a+ j. O0 C9 C  P2 d- {, Z  R6 v. \0 D/ U' ^6 I1 e. ]) g
คำว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แยกศัพท์ได้ดังนี้ คือ
; l/ d8 V+ Z1 Z5 u6 a2 z
  d+ z& @" U: p* x"จาตุร" แปลว่า ๔
% ?; ~1 m  m! j3 N6 R9 ["องค์" แปลว่า ส่วน
3 E; A9 j9 _, ~1 u& v1 o"สันนิบาต" แปลว่า ประชุม ) [( U/ J/ B2 ?, z. Y
ฉะนั้นจาตุรงคสันนิบาตจึงหมายความว่า "การประชุมด้วยองค์ ๔" กล่าวคือมีเหตุการณ์พิเศษที่เกิดขึ้นพร้อมกันในวันนี้ คือ
7 ^( U9 Z! q- j. Z: N+ z/ W) r4 m5 W4 t2 N, c" x1 R1 p9 G- N, _, w
1. เป็นวันที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันที่เวฬุวันวิหารในกรุงราชคฤห์ โดยมิได้นัดหมาย
* G9 Z, ~' P- ]' u( s$ }2 Y$ J" \" i, I0 `
2. พระภิกษุสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น "เอหิภิกขุอุปสัมปทา" คือเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้าทั้งสิ้น; c; J; S- b1 D6 X9 N

/ T& m' G( n" R2 T4 p' G! A3. พระภิกษุสงฆ์ทุกองค์ที่ได้มาประชุมในครั้งนี้ ล้วนแต่เป็นผุ้ได้บรรลุพระอรหันต์แล้วทุก ๆองค์
4 r3 E: j: g- c/ ?" J" O4 F* q1 Y0 C0 |. f* w
4. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวงกำลังเสวยมาฆฤกษ! T3 G5 ^! H' f4 c2 @; V9 ~
( J' X+ m# M6 P( j: a9 ~2 d* k3 G$ y
ประวัติวันมาฆบูชา
: l* o, C' Y5 P& ^
1 u- t4 c9 a! }3 Gมูลเหตุ
4 D# \: ]: T( @' Mหลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 และได้ทรงประกาศพระศาสนาและส่งพระอรหันตสาวกออกไปจาริกเพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสถานที่ต่าง ๆ ล่วงแล้วได้ 9 เดือน ในวันที่ใกล้พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ (วันขึ้น 15 ค่ำ ( X$ \6 e% z0 n% T/ a2 {' H' R

4 g4 i) c. b: ]; p; vเดือน 3) พระอรหันต์ทั้งหลายเหล่านั้นต่างได้ระลึกว่า วันนี้เป็นวันสำคัญของศาสนาพราหมณ์ อันเป็นศาสนาของตนอยู่เดิม ก่อนที่จะหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า และในลัทธิศาสนาเดิมนั้นเมื่อถึงวันเพ็ญเดือนมาฆะ เหล่าผู้ศรัทธา+ e9 i9 {- V* j  @
+ d7 Y1 s0 T4 G# X* o  ?
พราหมณลัทธินิยมนับถือกันว่าวันนี้เป็นวันศิวาราตรี โดยจะทำการบูชาพระศิวะด้วยการลอยบาปหรือล้างบาปด้วยน้ำ แต่มาบัดนี้ตนได้เลิกลัทธิเดิมหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าแล้ว จึงควรเดินทางไปเข้าเฝ้าบูชาฟังพระสัทธรรมจาก
: l/ U& E/ B! L( q
8 u' ?, {4 |9 Iพระพุทธเจ้า พระอรหันต์เหล่านั้นซึ่งเคยปฏิบัติศิวาราตรีอยู่เดิม จึงพร้อมใจกันไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าโดยมิได้นัดหมาย+ @+ b' Z. p8 e/ R& _1 b2 u" ^& A
$ M9 V: z/ |- D" D, j
มีผู้กล่าวว่า สาเหตุสำคัญที่ทำให้พระสาวกทั้ง 1,250 องค์มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย มาจากในวันเพ็ญเดือน 3 ตามคติพราหมณ์ เป็นวันพิธีศิวาราตรี พระสาวกเหล่านั้นซึ่งเคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อนจึงได้เปลี่ยนจากการรวมตัว
0 a) D& y; A2 C0 n4 G, m. t8 s! g! [! I5 a3 U* J; P+ s# r  |
กันทำพิธีชำระบาปตามพิธีพราหมณ์ มารวมกันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแทน2 u4 P+ l5 Z# [& o9 E

6 Z9 L% L7 q/ N% \* r
! O% u' t; l! g; c. [5 g# A/ {
3 }4 y7 S  O: L- G& xโอวาทปาฏิโมกข์ 4 H7 {* s# b2 L6 d6 _- L, m
หลักคำสอนสำคัญของพระพุทธศาสนา หรือคำสอนอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ ๓ คาถากึ่ง ที่พระพุทธเจ้าตรัสแก่พระอรหันต์ ๑,๒๕๐ รูป ผู้ไปประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน ๓ ที่เราเรียก1 R; R* {' g+ J$ e2 I5 Q. {% y: @

& i* a3 g! @# Q. N. Wกันว่าวันมาฆบูชา (ถรรถกถากล่าวว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์นี้ แก่ที่ประชุมสงฆ์ตลอดมา เป็นเวลา ๒๐ พรรษา ก่อนที่จะโปรดให้สวดปาฏิโมกข์อย่างปัจจุบันนี้แทนต่อมา), คาถาโอวาทปาฏิโมกข์ มีดังนี้ (โอวาทปาติโมกข์ ก็เขียน)
3 P# h0 v1 F- a. r7 I- K0 Y0 U0 k9 ?9 ?, x, I  C! l) X
สพฺพปาปสฺส อกรณํกุสลสฺสูปสมฺปทา; ^( ?3 B4 T9 s9 D) [% g+ w. W
สจิตฺตปริโยทปนํเอตํ พุทธาน สาสนํฯ
& b0 ~& r- f9 V5 Wขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา8 w& X( d. A( `$ E8 V" i
นิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา. j& Y6 H1 W( J( g6 _
น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี
* D. Y; r/ h  S2 c, k5 d0 yสมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโตฯ2 \/ t2 g. S8 C  y
อนูปวาโท อนูปฆาโต ปาติโมกฺเข จ สํวโร" a$ [- Z/ R, e  d/ h) m
มตฺตญฺญุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ
7 e$ V& R- r! Mอธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนํฯ
, E9 [& v, C- x0 b4 |8 F) I" I; [4 o! b9 L2 R
แปล : การไม่ทำความชั่วทั้งปวง ๑ การบำเพ็ญแต่ความดี ๑ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง, พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพาน เป็นบรมธรรม, ผู้ทำร้ายคน6 B# \/ Y8 F3 |3 n

4 ~# o9 m! i' c$ X6 uอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต,ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะการไม่กล่าวร้าย ๑ การไม่ทำร้าย ๑ ความสำรวมในปาฏิโมกข์ ๑ ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร ๑ ที่นั่งนอนอันสงัด ๑ ความเพียรในอธิจิต ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้ง
$ M) [0 z: z7 x/ c+ K
" O$ @- J+ Y3 s  {หลายที่เข้าใจกันโดยทั่วไป และจำกันได้มาก ก็คือ ความในคาถาแรกที่ว่า ไม่ทำชั่ว ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ผ่องใส
5 r( y# h' ]1 ~5 [- ~' j( F( y0 e
' k( @: e8 p# s4 I  O  oสถานที่สำคัญเนื่องด้วยวันมาฆบูชา (พุทธสังเวชนียสถาน). t, @/ r1 P' t$ L& P- {
; p# @. K1 G( I3 m
พระพุทธรูปยืนกลางมณฑลมหาสังฆสันนิบาต ในโบราณสถานวัดเวฬุวันมหาวิหาร เมืองราชคฤห์ รัฐพิหาร อินเดีย (เป็นพระพุทธรูปสร้างใหม่ ปัจจุบันเป็นสถานที่จาริกแสวงบุญสำคัญของชาวพุทธทั่วโลก)เหตุการณ์สำคัญที่เกิดในวันมาฆบูชา เกิด
2 x* w! k: m$ H
4 [+ }# A# y% i3 R. Oภายในบริเวณที่ตั้งของ "กลุ่มพุทธสถานโบราณวัดเวฬุวันมหาวิหาร" ภายในอาณาบริเวณของวัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งลานจาตุรงคสันนิบาตอันเป็นจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชานั้น ยังคงเป็นที่ถกเถียงและหาข้อสรุปทาง* p6 s6 Q* ]: r' T

+ j" G  ^  b' b. |% _) {6 _3 e: uโบราณคดีไม่ได้มาจนถึงปัจจุบัน0 h# X7 r: W5 M2 j& P' Y/ v  c

8 O  i' r2 Z4 A' ^2 P* W  bวัดเวฬุวันมหาวิหาร
# }1 j/ D7 o3 K  c"วัดเวฬุวันมหาวิหาร" เป็นอาราม (วัด) แห่งแรกในพระพุทธศาสนา ตั้งอยู่ใกล้เชิงเขาเวภารบรรพต บนริมฝั่งแม่น้ำสรัสวดีซึ่งมีตโปธาราม (บ่อน้ำร้อนโบราณ) คั่นอยู่ระหว่างกลาง นอกเขตกำแพงเมืองเก่าราชคฤห์ (อดีตเมืองหลวงของแคว้นมคธ) รัฐ1 C2 t! ^" L5 q4 D- r  A% S

. `2 T2 @/ S- E5 K# w; d+ ~9 X7 mพิหาร ประเทศอินเดียในปัจจุบัน (หรือ แคว้นมคธ ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล). S0 \4 F! j3 S# m6 i. V) O% d
: c  Z2 ^8 V2 W  s; @3 V

6 ]- `! q+ y6 L9 p1 w7 X/ Y) y+ p: J) G6 D" D0 W
วัดเวฬุวันในสมัยพุทธกาล1 M# H8 A5 Q& v7 W9 d* W2 E* \, w
เดิมวัดเวฬุวันเป็นพระราชอุทยานสำหรับเสด็จพระพาสของพระเจ้าพิมพิสาร เป็นสวนป่าไผ่ร่มรื่นมีรั้วรอบและกำแพงเข้าออก เวฬุวันมีอีกชื่อหนึ่งปรากฏในพระสูตรว่า "พระวิหารเวฬุวันกลันทกนิวาปสถาน"หรือ "เวฬุวันกลันทกนิวาป" (สวนป่าไผ่
# U: ]  D1 u- {8 j
! [8 ]) _5 K* r6 F4 q2 a. Xสถานที่สำหรับให้เหยื่อแก่กระแต) พระเจ้าพิมพิสารได้ถวายพระราชอุทยานแห่งนี้เป็นวัดในพระพุทธศาสนาหลังจากได้สดับพระธรรมเทศนาอนุปุพพิกถาและจตุราริยสัจจ์ ณ พระราชอุทยานลัฏฐิวัน (พระราชอุทยานสวนตาลหนุ่ม) โดยในครั้งนั้น
5 `2 b4 F+ t# G; G5 G7 Z) h, m7 @! h+ h3 ?* K
พระองค์ได้บรรลุพระโสดาบัน เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา และหลังจากการถวายกลันทกนิวาปสถานไม่นาน อารามแห่งนี้ก็ได้ใช้เป็นสถานที่สำหรับพระสงฆ์ประชุมจาตุรงคสันนิบาตครั้งใหญ่ในพระพุทธศาสนา อันเป็นเหตุการณ์สำคัญใน8 }3 |/ \8 F) A, M( e
2 \( V& u  N; Y: D+ C
วันมาฆบูชา# Y: z6 \' v% a$ M. u# s2 [  K
8 ^5 Z" q- r5 X" `# K; k
วัดเวฬุวันหลังการปรินิพพาน
8 e9 J7 E8 z0 t, c% tหลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน วัดเวฬุวันได้รับการดูแลมาตลอด โดยเฉพาะมูลคันธกุฎีที่มีพระสงฆ์เฝ้าดูแลทำการปัดกวาดเช็ดถูปูลาดอาสนะและปฏิบัติต่อสถานที่ ๆ พระพุทธเจ้าเคยประทับอยู่ทุก ๆ แห่ง เหมือนสมัยที่พระพุทธองค์ทรงพระชนม) n5 J0 W, O; e! k8 [7 y% E+ t

4 q5 f* x  M9 k) ~9 nชีพอยู่มิได้ขาด โดยมีการปฏิบัติเช่นนี้ติดต่อกันกว่าพันปี0 b" B. X4 h+ c2 K$ @; q) h

+ l5 {8 X3 j( Zแต่จากเหตุการณ์ย้ายเมืองหลวงแห่งแคว้นมคธหลายครั้งในช่วง พ.ศ. 70 ที่เริ่มจากอำมาตย์และราษฎรพร้อมใจกันถอดกษัตริย์นาคทัสสก์แห่งราชวงศ์ของพระเจ้าพิมพิสารออกจากพระราชบัลลังก์ และยกสุสูนาคอำมาตย์ซึ่งมีเชื้อสายเจ้าลิจฉวีในกรุง
7 F' W' O+ X& I/ m3 y2 ~% F5 C. G. n2 m* g4 k/ @- ~
เวสาลีแห่งแคว้นวัชชีเก่า ให้เป็นกษัตริย์ตั้งราชวงศ์ใหม่แล้ว พระเจ้าสุสูนาคจึงได้ทำการย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธไปยังเมืองเวสาลีอันเป็นเมืองเดิมของตน และกษัตริย์พระองค์ต่อมาคือพระเจ้ากาลาโศกราช ผู้เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสุสูนาค
! f5 y# e$ {0 o. I/ q
4 ~$ [$ A; A- m( l4 Eได้ย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธอีก จากเมืองเวสาลีไปยังเมืองปาตลีบุตร ทำให้เมืองราชคฤห์ถูกลดความสำคัญลงและถูกทิ้งร้าง ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้วัดเวฬุวันขาดผู้อุปถัมภ์และถูกทิ้งร้างอย่างสิ้นเชิงในช่วงพันปีถัดมา
3 R0 z- O8 `3 e3 T3 u7 J/ s5 z' s8 K6 A1 c( \5 n* ~2 p8 k! S
โดยปรากฏหลักฐานบันทึกของหลวงจีนฟาเหียน (Fa-hsien) ที่ได้เข้ามาสืบศาสนาในพุทธภูมิในช่วงปี พ.ศ. 942 - 947 ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าจันทรคุปต์ที่ ๒ (พระเจ้าวิกรมาทิตย์) แห่งราชวงศ์คุปตะ ซึ่งท่านได้บันทึกไว้ว่า เมืองราชคฤห์อยู่
  w  v, ^; v" a! i# t8 N# {9 Y! w6 ^+ e
ในสภาพปรักหักพัง แต่ยังทันได้เห็นมูลคันธกุฎีวัดเวฬุวันปรากฏอยู่ และยังคงมีพระภิกษุหลายรูปช่วยกันดูแลรักษาปัดกวาดอยู่เป็นประจำ แต่ไม่ปรากฏว่ามีการบันทึกถึงสถานที่เกิดเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตแต่ประการใด
/ ]; j$ q8 L* z& ^$ P8 w3 Z* Y7 S4 m# b. Y/ P/ p5 t# v7 N+ s; X$ M
แต่หลังจากนั้นประมาณ 200 ปี วัดเวฬุวันก็ถูกทิ้งร้างไป ตามบันทึกของพระถังซำจั๋ง (Chinese traveler Hiuen-Tsang) ซึ่งได้จาริกมาเมืองราชคฤห์ราวปี พ.ศ. 1300 ซึ่งท่านบันทึกไว้แต่เพียงว่า ท่านได้เห็นแต่เพียงซากมูลคันธกุฎีซึ่งมี5 C- f5 c% a! w; t* ~& t
9 e8 ]8 Q! N! R( q0 P
กำแพงและอิฐล้อมรอบอยู่เท่านั้น (ในสมัยนั้นเมืองราชคฤห์โรยราถึงที่สุดแล้ว พระถังซำจั๋งได้แต่เพียงจดตำแหน่งที่ตั้งทิศทางระยะทางของสถูปและโบราณสถานเก่าแก่อื่น ๆ ในเมืองราชคฤห์ไว้มาก ทำให้เป็นประโยชน์แก่นักประวัติศาสตร์และนัก
' E0 ~( C  G  h% d( [% j/ O/ ^+ N6 g- ~4 N7 w4 ]$ r2 j% Z
โบราณคดีในการค้นหาโบราณสถานต่าง ๆ ในเมืองราชคฤห์ในปัจจุบัน)% ?# a0 U# @8 D# o
  Z& p- C2 A( R
จุดแสวงบุญและสภาพของวัดเวฬุวันในปัจจุบัน
3 S3 s$ j3 b9 F* X5 {- k: B7 Eปัจจุบันหลังถูกทอดทิ้งเป็นเวลากว่าพันปี และได้รับการบูรณะโดยกองโบราณคดีอินเดียในช่วงที่อินเดียยังเป็นอาณานิคมของอังกฤษ วัดเวฬุวัน ยังคงมีเนินดินโบราณสถานที่ยังไม่ได้ขุดค้นอีกมาก สถานที่สำคัญ ๆ ที่พุทธศาสนิกชนในปัจจุบันนิยม
$ L# B' K9 o5 E+ v" @8 H/ [$ X, r2 T- V0 @# W1 q
ไปนมัสการคือ "พระมูลคันธกุฎี" ที่ปัจจุบันยังไม่ได้ทำการขุดค้น เนื่องจากมีกุโบร์ของชาวมุสลิมสร้างทับไว้ข้างบนเนินดิน, "สระกลันทกนิวาป" ซึ่งปัจจุบันรัฐบาลอินเดียได้ทำการบูรณะใหม่อย่างสวยงาม, และ "ลานจาตุรงคสันนิบาต" อันเป็นลานเล็ก 8 F# U# ?$ g6 p$ [
' v  E' B& g' G. v+ y
ๆ มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประทานพรอยู่กลางซุ้ม ลานนี้เป็นจุดสำคัญที่ชาวพุทธนิยมมาทำการเวียนเทียนสักการะ (ลานนี้เป็นลานที่กองโบราณคดีอินเดียสันนิษฐานว่าพระพุทธองค์ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในจุดนี้)
$ B0 G& l% i  e: `( o
5 S) J7 [8 K0 g8 E" n% d, L9 W& f; jจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชา (ลานจาตุรงคสันนิบาต)
' O4 G- r2 j+ c3 R' a4 yถึงแม้ว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตจะเป็นเหตุการณ์สำคัญยิ่งที่เกิดในบริเวณวัดเวฬุวันมหาวิหาร แต่ทว่าไม่ปรากฏรายละเอียดในบันทึกของสมณทูตชาวจีนและในพระไตรปิฎกแต่อย่างใดว่าเหตุการณ์ใหญ่นี้เกิดขึ้น ณ จุดใดของวัดเวฬุวัน รวมทั้ง8 W8 m$ r8 P* t& t" R) C
. a: [- h. l0 R# b
จากการขุดค้นทางโบราณคดีก็ไม่ปรากฏหลักฐานว่ามีการทำเครื่องหมาย (เสาหิน) หรือสถูประบุสถานที่ประชุมจาตุรงคสันนิบาตไว้แต่อย่างใด (ตามปกติแล้วบริเวณที่เกิดเหตุการณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนา มักจะพบสถูปโบราณหรือเสาหินพระ7 H; x$ ^9 F, W: X! ?; T) o5 _

  s# e3 L, Y" `0 m+ wเจ้าอโศกมหาราชสร้างหรือปักไว้เพื่อเป็นเครื่องหมายสำคัญสำหรับผู้แสวงบุญ) ทำให้ในปัจจุบันไม่สามารถทราบโดยแน่ชัดว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตเกิดขึ้นในจุดใดของวัด, p7 S# \$ G  _# v* O: b
1 J  {3 c5 p$ r$ Z2 q
ในปัจจุบันกองโบราณคดีอินเดียได้แต่เพียงสันนิษฐานว่า "เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดในบริเวณลานด้านทิศตะวันตกของสระกลันทกนิวาป" (โดยสันนิษฐานเอาจากเอกสารหลักฐานว่าเหตุการณ์ดังกล่าวมีพระสงฆ์ประชุมกันมากถึงสองพันกว่ารูป และ# ~" j# |! G* T& V) f8 ~6 x$ k

& Y2 N% b' \+ ?+ dเกิดในช่วงที่พระพุทธองค์พึ่งได้ทรงรับถวายอารามแห่งนี้ การประชุมครั้งนั้นคงยังต้องนั่งประชุมกันตามลานในป่าไผ่ เนื่องจากเสนาสนะหรือโรงธรรมสภาขนาดใหญ่ยังคงไม่ได้สร้างขึ้น และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในปัจจุบันลานด้านทิศตะวันตกของสระ
+ P8 s5 u6 @. ^, D  P; G* U% j/ O
8 B- k/ g( w& V5 {7 D2 j, Dกลันทกนิวาป เป็นลานกว้างลานเดียวในบริเวณวัดที่ไม่มีโบราณสถานอื่นตั้งอยู่) โดยได้นำพระพุทธรูปยืนปางประทานพรไปประดิษฐานไว้บริเวณซุ้มเล็ก ๆ กลางลาน และเรียกว่า "ลานจาตุรงคสันนิบาต" ซึ่งในปัจจุบันก็ยังไม่มีข้อสรุปแน่ชัดว่าลาน" h1 p  {' j( z+ j
/ `# U: r- K, P  Q* b
จาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริงอยู่ในจุดใด และยังคงมีชาวพุทธบางกลุ่มสร้างซุ้มพระพุทธรูปไว้ในบริเวณอื่นของวัดโดยเชื่อว่าจุดที่ตนสร้างนั้นเป็นลานจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริง แต่พุทธศาสนิกชนชาวไทยส่วนใหญ่ก็เชื่อตามข้อสันนิษฐานของกอง3 b# Q# [, h1 ^2 {9 F

0 D9 v$ \5 ^, [! Y7 E" Iโบราณคดีอินเดียดังกล่าว โดยนิยมนับถือกันว่าซุ้มพระพุทธรูปกลางลานนี้เป็นจุดสักการะของชาวไทยผู้มาแสวงบุญจุดสำคัญ 1 ใน 2 แห่งของเมืองราชคฤห์ (อีกจุดหนึ่งคือพระมูลคันธกุฎีบนยอดเขาคิชกูฏ), q  r" W4 D: w6 m' t9 h  |

# y7 ^3 ~, [3 v4 xกิจกรรมต่างๆ ที่ควรปฏิบัติในวันมาฆบูชา$ {) y- K: ]' d7 Z6 f7 x

) i  r( w! {1 G* E/ s2 L การปฎิบัติตนสำหรับพุทธศาสนาในวันนี้ก็คือ การทำบุญ ตักบาตรในตอนเช้า หรือไม่ก็จัดหาอาหารคาวหวานไปทำบุญฟังเทศน์ที่วัด ตอนบ่ายฟังพระแสดงพระธรรมเทศนา ในตอนกลางคืน จะพากันนำดอกไม้ ธูปเทียน ไปที่วัดเพื่อชุมนุมกันทำพิธี
7 n) Y7 _) I0 v7 Y( r/ g. G
+ c& ~! e( D+ t7 q6 \% ^เวียนเทียน รอบพระอุโบสถ พร้อมกับพระภิกษุสงฆ์โดยเจ้าอาวาสจะนำว่า นะโม ๓ จบ จากนั้นกล่าวคำ ถวาย ดอกไม้ธูปเทียน ทุกคนว่าตาม จบแล้วเดิน เวียนขวา ตลอดเวลาให้ระลึกถึง พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ จนครบ ๓ รอบ
+ z+ K7 |' O5 `7 w0 L) z% T
+ ~- o* y- ]( Q/ J# A! P- f" |แล้วนำดอกไม้ ธูปเทียนไปปักบูชาตามที่ทางวัด เตรียมไว้ เป็นอันเสร็จพิธี" z: R! S8 ?0 n/ O

9 V! X- v3 V! V1 Y3 j. Tขอบคุณข้อมูลจาก : dhammathai.org,วิกิพีเดีย
" E, q: m% R5 k) c! T* T  d1 d/ w* r/ U

& y% D" m1 R8 p; W
" [- m) u. ^6 `3 ?7 b8 nการถือปฏิบัติวันมาฆบูชาในประเทศไทย  `' c3 _% |, [  q
พิธีวันมาฆบูชานี้ เดิมทีเดียวในประเทศไทยไม่เคยทำมาก่อน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายไว้ว่าเกิดขึ้นในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทรงถือตามแบบของโบราณบัณฑิตที่
. K9 o7 S- M* c# H
2 Y2 A& I; Y; U4 Iได้นิยมกันว่า วันมาฆะบูรณมี พระจันทร์เสวยฤกษ์มาฆะเต็มบริบูรณ์เป็นวันที่พระอรหันต์สาวกของ พระพุทธเจ้า ๑,๒๕๐ รูป ได้ประชุมกันพร้อมด้วยองค์ ๔ ประการ เรียกว่า
+ V/ R* a; D; s5 t) l% h
# Q$ t3 m( k. |) Mจาตุรงคสันนิบาตพระพุทธเจ้าได้ตรัสเทศนาโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เป็นการ ประชุมใหญ่ และเป็นการอัศจรรย์ในพระพุทธศาสนา นักปราชญ์ จึงถือเอาเหตุนั้นประกอบ การสักการบูชาพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์สาวก ๑,๒๕๐ รูปนั้น ให้) D* x# {7 \/ V

+ R% e' m/ c8 ?" p4 L" rเป็นที่ตั้งแห่งความ เลื่อมใสการประกอบพิธีมาฆะบูชา ได้เริ่มในพระบรมมหาราชวังก่อน
0 ^& {( }9 R. e/ z% C. U
4 }2 F/ P* P3 R; Jในสมัยรัชกาลที่ ๔ มีพิธีการพระราชกุศลในเวลาเช้า พระสงฆ์ วัดบวรนิเวศวิหารและ วัดราชประดิษฐ์ ๓๐ รูป ฉันในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เวลาค่ำ เสด็จออกทรงจุด ธูปเทียนเครื่อง มนัสการแล้ว พระสงฆ์สวดทำวัตรเย็นเสร็จแล้ว สวด
% C; N- K' K* Q! k% k! F9 q, X* [/ ~! X, U, r( w5 u* j+ Y
มนต์ต่อไปมี สวดคาถาโอวาทปาติโมกข์ด้วยสวดมนต์ จบทรงจุดเทียนรายตามราวรอบพระอุโบสถ ๑,๒๕๐ เล่ม มีการประโคมอีกครั้งหนึ่งแล้วจึงมีการเทศนา โอวาทปาติโมกข์- w1 q8 v2 i8 u. I0 l9 F! D, B
๑ กัณฑ์เป็นทั้งเทศนาภาษาบาลีและ ภาษาไทย เครื่องกัณฑ์ มีจีวรเนื้อดี ๑ ผืน เงิน ๓ ตำลึง และขนมต่าง ๆ เทศนาจบพระสงฆ์ ซึ่งสวดมนต์ ๓๐ รูป สวดรับการประกอบพระราชกุศลเกี่ยวกับ วันมาฆบูชาในสมัยรัชกาลที่ ๔ นั้น พระบาทสมเด็จพระ
" r$ u( z; I) M# g9 m& ]! x
$ y' T0 R  Z; E- T# ?จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะเสด็จออกประกอบพิธีด้วยพระองค์เองทุกปีมิได้ขาด สมัยต่อมามีการเว้นบ้าง เช่น รัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จออกเองบ้าง มิได้ เสด็จออกเองบ้างเพราะมักเป็นเวลาที่ประสบกับเวลาเสด็จ# l$ n) P# o* [7 F- ^4 j* z- @1 E2 E

$ M5 Y9 D1 i% t$ ~& h. j8 fประพาส หัวเมืองบ่อย ๆ หากถูกคราวเสด็จไปประพาสบางปะอินหรือพระพุทธบาท พระพุทธฉาย พระปฐมเจดีย์ พระแท่นดงรัง ก็จะทรงประกอบพิธีมาฆบูชา ในสถานที่นั้น ๆ ขึ้นอีก ส่วนหนึ่งต่างหากจากในพระบรมมหาราชวังเดิมทีมีการประกอบพิธี0 y/ e2 n2 e3 ^: n

3 f) _) k+ p2 R5 o: k* c& q( x9 X1 oในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาก็ขยายออกไป ให้พุทธบริษัทได้ ปฏิบัติตามอย่างเป็นระบบสืบมาจนปัจจุบัน มีการบูชา ด้วยการเวียนเทียน และบำเพ็ญกุศลต่าง ๆ ส่วนกำหนดวันประกอบพิธีมาฆบูชานั้น ปกติตรงกับวันเพ็ญ เดือน ๓ หากปีใด เป็น
# p: k' ?7 Y0 u4 J
1 ~$ k( i1 @# ^+ M# vอธิกมาส คือ มีเดือน ๘ สองหนจะเลื่อนไปตรงกับวันเพ็ญเดือน ๔
# ^' s% S' Z$ e. A% [  g4 u. K
& T, k8 b8 X: |0 j
7 a, D4 K; u8 u3 h' }; J7 u9 l1 q! P) P+ N! q" O" `. e- D
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติ, U' j8 d! K7 o# H6 F
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติได้แก่ โอวาทปาติโมกข์ หมายถึง หลักคำสอนคำสำคัญของพระพุทธศาสนาอันเป็นไปเพื่อป้องกัน และแก้ปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตเป็นไปเพื่อความหลุดพ้น หรือคำสอน อันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา หลักธรรมประกอบด้วย
: G( z0 S" {7 b. y8 v) ]$ T3 {, Z% d/ ?  g+ H) R9 A0 Q
หลักการ ๓ อุดมการณ์ ๔ วิธีการ ๖ ดังนี้# h5 W: @4 T1 b+ Y% o' j# k* m
2 O: C; w) F* W. U4 o+ n+ X. P
หลักการ ๓. d8 D6 _% ~2 A' Q5 R7 p7 `' V+ |
๑. การไม่ทำบาปทั้งปวง ได้แก่การงดเว้น การลด ละเลิก ทำบาปทั้งปวง ซึ่งได้แก่ อกุศลกรรมบถ ๑๐ ทางแห่งความชั่ว มีสิบประการ อันเป็น" U4 R! j- @9 n2 S4 V
ความชั่วทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความชั่วทางกาย ได้แก่ การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติ ผิดในกาม8 W, v) O* p1 l6 g' l
ความชั่วทางวาจา ได้แก่ การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดเพ้อเจ้อ
9 O& G- C1 F7 Q  @' Gความชั่วทางใจ ได้แก่ การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม
6 [; e5 i8 B2 t3 V  m1 ?9 [/ F- t) U6 m0 v- Q
๒. การทำกุศลให้ถึงพร้อม ได้แก่ การทำความดีทุกอย่างซึ่งได้แก่ กุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นแบบของการทำฝ่ายดีมี ๑๐ อย่าง อันเป็นความดีทางกาย ทางวาจาและทางใจ8 O. H6 n5 o, k

  A' T  y& ?4 ?ความดีทางกาย ได้แก่ การไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ทำร้ายเบียดเบียนผู้อื่นมีแต่ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน การไม่ถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และการไม่ประพฤติผิดในกาม! B* \6 b  }4 \/ q3 j* k
การทำความดีทางวาจา ได้แก่ การไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ และไม่พูดเพ้อเจ้อพูดแต่คำจริง พูดคำอ่อนหวานพูดคำให้เกิดความสามัคคีและพูดถูกกาลเทศะ( S& e3 Y. p' S& W
การทำความดีทางใจ ได้แก่ การไม่โลภอยากได้ของของผู้อื่นมีแต่คิดเสียสละ การไม่ผูกอาฆาตพยาบาทมีแต่คิดเมตตาและ ปราถนาดีและมีความเห็นความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรม เช่น เห็นว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว8 N) R2 X6 U7 N/ m& D; y: G

  d! z3 v- ^! }) J0 T+ J- e! C! \๓. การทำจิตให้ผ่องใส ได้แก่ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ปราศจากนวรณ์ซึ่งเป็นเครื่องขัดขวางจิตไม่ให้เข้าถึงความสงบ มี ๕ ประการ ได้แก่
7 ~/ v. I* B) `. d0 \9 r5 g3 M& e1 o, ?! |% |
๑. ความพอใจในกาม (กามฉันทะ)
7 j! c& h* c/ n& `2 _๒. ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท)0 x7 {+ m) f, {* P
๓. ความหดหู่ท้อแท้ ง่วงเหงาหาวนอน (ถีนะมิทธะ)
8 D" x) Z  P" T% u1 a' ]๔. ความฟุ้งซ่าน รำคาญ (อุทธัจจะกุกกุจจะ) และ
  W! T& ]1 l+ m8 w2 ~6 W( E# {๕. ความลังเลสงสัย (วิกิจฉา) เช่น สงสัยในการทำความดีความชั่ว ว่ามีผลจริงหรือไม่ วิธีการทำจิตให้ปฏิบัติสมถะผ่องใส ที่แท้จริงเกิดขึ้นจากการละบาปทั้งปวง ด้วยการถือศืลและบำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการ และวิปัสสนา จนได้บรรลุอรหัตผล 9 t; Z. U0 E" F) j' t" Y. |% Z

7 l' W0 Z% X) R, d; e. G# A: Hอันเป็นความผ่องใสที่แท้จริง7 L! n7 S# k6 w; y) V: ~
  L" w; D3 S& W
อุดมการณ์ ๔
3 D: d( S6 S' V2 T. a* j4 j$ E๑. ความอดทน ได้แก่ ความอดกลั้น ไม่ทำบาปทั้งทางกาย วาจา ใจ  Q- C0 u2 A4 |
๒. ความไม่เบียดเบียน ได้แก่ การงดเว้นจากการทำร้าย รบกวน หรือ เบียดเบียนผู้อื่น1 D# Q4 P# `: X* w+ \2 T
๓. ความสงบ ได้แก่ ปฏิบัติตนให้สงบทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ+ C+ w* W; L# C! a1 f
๔. นิพพาน ได้แก่ การดับทุกข์ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นได้จาการดำเนินชีวิตตามมรรคมีองค์ ๘/ y$ d* r+ H1 V7 ], f4 r! Y

2 c: A) I* t6 ?- \  r$ f! cวิธีการ ๖
. L9 F! f% I9 R: Z% Q  m๑. ไม่ว่าร้าย ได้แก่ ไม่กล่าวให้ร้ายหรือ กล่าวโจมตีใคร
/ k5 i+ p; L/ U1 f8 C8 B๒. ไม่ทำร้าย ได้แก่ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น
: A  @: p3 o5 j- o0 R) }0 N๓. สำรวมในปาติโมกข์ ได้แก่ ความเคารพระเบียบวินัย กฎกติกา กฎหมาย รวมทั้งขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม
5 \' y5 V8 ?8 j0 z; K๔. รู้จักประมาณ ได้แก่ รู้จักความพอดีในการบริโภคอาหารหรือการใช้สอยสิ่งต่าง ๆ5 J1 q. Z8 F. Q' H% k
๕. อยู่ในสถานที่ที่สงัด ได้แก่ อยู่ในสถานที่สงบมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม
( i9 g! I/ e# m5 Z* B๖. ฝึกหัดจิตใจให้สงบ ได้แก่ฝึกหัดชำระจิตให้สงบมีสุขภาพคุณภาพและประสิทธิ- i/ R/ ]7 C# U0 W; t+ B( V
ภาพที่ดี
; G. x: @, M5 q; U+ d0 E( e% B9 V$ z
ขอบคุณข้อมูลจาก : dhammajak.net/budday/maka.php
) G3 S' r) C  X2 Q6 v4 m2 l3 T) b2 s3 G
ที่มา : http://campus.sanook.com/910849/วันมาฆบูชา/