วันมาฆบูชา

วันมาฆบูชา
2 H( `& L6 ~4 x! `, R" R1 d* N+ d. R& q( U3 e

% {. E( e" u5 f1 Y. i) X8 S- }% c8 P2 |5 w% t0 y. B2 c" B" l1 X
ความหมายวันมาฆบูชา' c$ i2 Y' C  u' \- I* l
วันมาฆบูชา หมายถึง การบูชา ในวันเพ็ญเดือน ๓ เนื่องในโอกาสคล้าย วันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์2 \  B- \; m8 Q2 \) `/ O+ \
/ p; Y0 v& C; J, m/ U
ความสำคัญวันมาฆบูชา1 G, e5 l' k5 A- f- X" p
วันมาฆบูชา เป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ มีเหตุการณ์อัศจรรย์ที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าจำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาเฝ้าพระพุทธเจ้า ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ โดยมิได้นัดหมายกันพระสงฆ์ ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์5 @# n9 U+ T2 u6 @- |
6 y8 [0 j) J; K# B  k
ผู้ได้อภิญญา ๖และเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบท โดยตรงจากพระพุทธเจ้า ในวันนี้พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เหล่านั้น ซึ่งเป็นทั้งหลักการอุดมการณ์และวิธีการปฏิบัติที่ นำไปใช้ได้ทุกสังคม มีเนื้อหา โดยสรุปคือให้ละ
6 u6 p5 O, S1 |: s1 x
' u! i9 ?; Q' b& \! vความชั่วทุกชนิด ทำความดี ให้ถึงพร้อมและทำจิตใจให้ผ่องใส
1 g$ s+ q5 L# Z! r+ H; W( W9 m# y1 z' Z- D* M3 L
ประวัติความเป็นมาวันมาฆบูชา% T2 @6 W7 a4 O9 h) E
๑. ส่วนที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้ได้ ๙ เดือนขณะนั้นเมื่อเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขาตาแล้ว เสด็จมาประทับที่วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ ประเทศอินเดียในปัจจุบัน วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ เดือนมาฆะหรือเดือน
8 n: w% c+ q# a& T2 Z! k
+ N1 w1 c+ q+ h$ H  m- e๓ในเวลาบ่ายพระอรหันต์สาวกของพระพุทธเจ้า มาประชุม พร้อมกัน ณ ที่ประทับของพระพุทธเจ้า นับเป็นเหตุอัศจรรย์ ที่มีองค์ประกอบสำคัญ ๔ ประการ เรียกว่าว่า วันจาตุรงคสันนิบาต
  l- m1 Z! ?* u+ Q1 u% Q" r: K% b1 {/ X5 G
คำว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แยกศัพท์ได้ดังนี้ คือ
; u/ R' S" J3 g2 c+ b, O1 A
8 d8 v: q+ m8 ?% Y"จาตุร" แปลว่า ๔
9 F0 I& e3 B! K8 Y" K' _8 p9 X"องค์" แปลว่า ส่วน
/ e+ @6 f2 }# b+ ^' u" u"สันนิบาต" แปลว่า ประชุม # |- V: \+ r! T5 p8 s9 l8 m; L7 J+ u
ฉะนั้นจาตุรงคสันนิบาตจึงหมายความว่า "การประชุมด้วยองค์ ๔" กล่าวคือมีเหตุการณ์พิเศษที่เกิดขึ้นพร้อมกันในวันนี้ คือ
) _, D5 \4 |4 x3 A9 e7 N% ?
. D9 O7 N8 d- ~/ a* L- I1. เป็นวันที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันที่เวฬุวันวิหารในกรุงราชคฤห์ โดยมิได้นัดหมาย
8 ~9 W  x& z* ^& [( A6 A1 C9 U9 }
: [3 I5 T0 V) b# s2. พระภิกษุสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น "เอหิภิกขุอุปสัมปทา" คือเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้าทั้งสิ้น
! n* J, Q+ h  ^- r- [# y. h  i2 k, C0 G3 y" t( B) V: L! z4 L) f5 A
3. พระภิกษุสงฆ์ทุกองค์ที่ได้มาประชุมในครั้งนี้ ล้วนแต่เป็นผุ้ได้บรรลุพระอรหันต์แล้วทุก ๆองค์
1 ~  v* t+ }) v# W- {( H
- n4 S3 S0 ~* l( u% H& W4. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวงกำลังเสวยมาฆฤกษ' d) y! T2 H' o9 }; \7 H2 p
: F$ @. M7 E4 |+ g
ประวัติวันมาฆบูชา
0 o5 _. W5 t5 n4 d3 t& ?
' @+ ^! X, e8 \) |มูลเหตุ
9 I* O9 P6 u7 a1 v) Z& w# H- ]หลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 และได้ทรงประกาศพระศาสนาและส่งพระอรหันตสาวกออกไปจาริกเพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสถานที่ต่าง ๆ ล่วงแล้วได้ 9 เดือน ในวันที่ใกล้พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ (วันขึ้น 15 ค่ำ
9 m. N5 Q9 u4 V& `5 U! y( _) m4 F% {+ e0 C# E2 n0 X8 ^! \, R
เดือน 3) พระอรหันต์ทั้งหลายเหล่านั้นต่างได้ระลึกว่า วันนี้เป็นวันสำคัญของศาสนาพราหมณ์ อันเป็นศาสนาของตนอยู่เดิม ก่อนที่จะหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า และในลัทธิศาสนาเดิมนั้นเมื่อถึงวันเพ็ญเดือนมาฆะ เหล่าผู้ศรัทธา2 e+ `+ d7 U3 \
( ~3 T) H+ ~( w' _  {" D
พราหมณลัทธินิยมนับถือกันว่าวันนี้เป็นวันศิวาราตรี โดยจะทำการบูชาพระศิวะด้วยการลอยบาปหรือล้างบาปด้วยน้ำ แต่มาบัดนี้ตนได้เลิกลัทธิเดิมหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าแล้ว จึงควรเดินทางไปเข้าเฝ้าบูชาฟังพระสัทธรรมจาก
# V3 W) {+ z! j: l( l, L
& V4 z+ U  {+ h6 ?4 q2 Eพระพุทธเจ้า พระอรหันต์เหล่านั้นซึ่งเคยปฏิบัติศิวาราตรีอยู่เดิม จึงพร้อมใจกันไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าโดยมิได้นัดหมาย
& u3 N! S6 f7 \
' |8 l; Y( R" F, `+ _" f7 Kมีผู้กล่าวว่า สาเหตุสำคัญที่ทำให้พระสาวกทั้ง 1,250 องค์มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย มาจากในวันเพ็ญเดือน 3 ตามคติพราหมณ์ เป็นวันพิธีศิวาราตรี พระสาวกเหล่านั้นซึ่งเคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อนจึงได้เปลี่ยนจากการรวมตัว
8 l/ I6 ?: d" o7 [7 e1 h. R. {( h' j( \2 h$ ^5 C! c/ H
กันทำพิธีชำระบาปตามพิธีพราหมณ์ มารวมกันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแทน: o. l  X! c, F; N! o5 a

) M  _0 V: \, \) l9 R3 j
( E7 T1 S/ P2 R3 D. b9 B& R
1 Q- G# z/ Y$ M) k! fโอวาทปาฏิโมกข์ 2 ~7 k, h0 e, h9 G+ q( o
หลักคำสอนสำคัญของพระพุทธศาสนา หรือคำสอนอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ ๓ คาถากึ่ง ที่พระพุทธเจ้าตรัสแก่พระอรหันต์ ๑,๒๕๐ รูป ผู้ไปประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน ๓ ที่เราเรียก
! b, S2 I4 d( q
+ p# V4 M  u6 ]8 h. p/ Aกันว่าวันมาฆบูชา (ถรรถกถากล่าวว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์นี้ แก่ที่ประชุมสงฆ์ตลอดมา เป็นเวลา ๒๐ พรรษา ก่อนที่จะโปรดให้สวดปาฏิโมกข์อย่างปัจจุบันนี้แทนต่อมา), คาถาโอวาทปาฏิโมกข์ มีดังนี้ (โอวาทปาติโมกข์ ก็เขียน)
- z, a; M7 N$ a1 T0 m' {; K! m( b
: Q* q- U& i- l* S2 pสพฺพปาปสฺส อกรณํกุสลสฺสูปสมฺปทา
! C$ E. i. M9 e5 j$ J, Vสจิตฺตปริโยทปนํเอตํ พุทธาน สาสนํฯ
# d* _+ G  r7 g! r4 }+ u) m- Kขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา, E7 Q# I. f( I6 p
นิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา7 ?) ?4 f7 k+ F
น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี
1 V/ ~* W; ^4 w5 P2 J# Dสมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโตฯ. R1 f' B% @" I1 X; b4 ?
อนูปวาโท อนูปฆาโต ปาติโมกฺเข จ สํวโร% y) G+ L% `# j9 P9 h) D
มตฺตญฺญุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ1 p1 X: @; O5 d4 X; n, }( K$ Q4 [6 ~
อธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนํฯ* `# t4 }* Z" S) n7 j7 B, w
0 u! h6 ]5 e& V: r" ~! a
แปล : การไม่ทำความชั่วทั้งปวง ๑ การบำเพ็ญแต่ความดี ๑ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง, พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพาน เป็นบรมธรรม, ผู้ทำร้ายคน# E, K& p  H, p6 U1 u8 c/ z

5 X1 u+ s- m- v7 I3 {% Wอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต,ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะการไม่กล่าวร้าย ๑ การไม่ทำร้าย ๑ ความสำรวมในปาฏิโมกข์ ๑ ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร ๑ ที่นั่งนอนอันสงัด ๑ ความเพียรในอธิจิต ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้ง( K+ X: Q" c9 E5 r

4 ~5 b- F* _. jหลายที่เข้าใจกันโดยทั่วไป และจำกันได้มาก ก็คือ ความในคาถาแรกที่ว่า ไม่ทำชั่ว ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ผ่องใส
7 Z7 C2 O1 b' s" }% A* y8 a6 z
2 ]0 ?( E2 P. T% a3 g5 Q3 ?: o3 mสถานที่สำคัญเนื่องด้วยวันมาฆบูชา (พุทธสังเวชนียสถาน)% M1 F8 L8 T# \; j2 B. t

, A' g; o! t; u& o% Jพระพุทธรูปยืนกลางมณฑลมหาสังฆสันนิบาต ในโบราณสถานวัดเวฬุวันมหาวิหาร เมืองราชคฤห์ รัฐพิหาร อินเดีย (เป็นพระพุทธรูปสร้างใหม่ ปัจจุบันเป็นสถานที่จาริกแสวงบุญสำคัญของชาวพุทธทั่วโลก)เหตุการณ์สำคัญที่เกิดในวันมาฆบูชา เกิด0 i1 M& `, t; W* W" Q

' Q8 j  w+ }  j& {7 \* uภายในบริเวณที่ตั้งของ "กลุ่มพุทธสถานโบราณวัดเวฬุวันมหาวิหาร" ภายในอาณาบริเวณของวัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งลานจาตุรงคสันนิบาตอันเป็นจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชานั้น ยังคงเป็นที่ถกเถียงและหาข้อสรุปทาง' r' `5 C# u; U1 C% R
. X# @  f9 h* t- w
โบราณคดีไม่ได้มาจนถึงปัจจุบัน
: y3 K8 ?2 v; C: [! `  w
6 G2 \  b; G$ a  a2 cวัดเวฬุวันมหาวิหาร
5 W7 s, H& [! l1 `"วัดเวฬุวันมหาวิหาร" เป็นอาราม (วัด) แห่งแรกในพระพุทธศาสนา ตั้งอยู่ใกล้เชิงเขาเวภารบรรพต บนริมฝั่งแม่น้ำสรัสวดีซึ่งมีตโปธาราม (บ่อน้ำร้อนโบราณ) คั่นอยู่ระหว่างกลาง นอกเขตกำแพงเมืองเก่าราชคฤห์ (อดีตเมืองหลวงของแคว้นมคธ) รัฐ& f; i7 z5 \% l0 ]5 g; ?  Z. B2 J3 g

7 @$ w1 J; ?  a" F: jพิหาร ประเทศอินเดียในปัจจุบัน (หรือ แคว้นมคธ ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล)
0 |- H7 v% c: o* s) Q6 e) E; n# h2 C0 H4 b# c) `+ d, n; o

. p$ e+ c( n: V4 L2 j1 B- }- e: ^* F& U# p2 f$ v' H
วัดเวฬุวันในสมัยพุทธกาล0 f$ q& u' [" W9 Q4 {
เดิมวัดเวฬุวันเป็นพระราชอุทยานสำหรับเสด็จพระพาสของพระเจ้าพิมพิสาร เป็นสวนป่าไผ่ร่มรื่นมีรั้วรอบและกำแพงเข้าออก เวฬุวันมีอีกชื่อหนึ่งปรากฏในพระสูตรว่า "พระวิหารเวฬุวันกลันทกนิวาปสถาน"หรือ "เวฬุวันกลันทกนิวาป" (สวนป่าไผ่9 W2 l; u8 p9 Q6 ~; i' b7 c& X

* U  Z- H$ K# vสถานที่สำหรับให้เหยื่อแก่กระแต) พระเจ้าพิมพิสารได้ถวายพระราชอุทยานแห่งนี้เป็นวัดในพระพุทธศาสนาหลังจากได้สดับพระธรรมเทศนาอนุปุพพิกถาและจตุราริยสัจจ์ ณ พระราชอุทยานลัฏฐิวัน (พระราชอุทยานสวนตาลหนุ่ม) โดยในครั้งนั้น
8 {0 v9 F( i; |9 v# l3 z! {/ g
, x4 y8 e7 V9 T! K" e0 ]- Y. Qพระองค์ได้บรรลุพระโสดาบัน เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา และหลังจากการถวายกลันทกนิวาปสถานไม่นาน อารามแห่งนี้ก็ได้ใช้เป็นสถานที่สำหรับพระสงฆ์ประชุมจาตุรงคสันนิบาตครั้งใหญ่ในพระพุทธศาสนา อันเป็นเหตุการณ์สำคัญใน3 P/ F& f5 w6 I6 O
1 v# P( J% l9 W! s7 w1 c. X
วันมาฆบูชา
. W3 g* o! s9 d! g! [5 k9 c
2 |! r: V& w6 T: U1 z5 @วัดเวฬุวันหลังการปรินิพพาน
: P: {3 S- _; w2 f8 i: |  l8 j2 Dหลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน วัดเวฬุวันได้รับการดูแลมาตลอด โดยเฉพาะมูลคันธกุฎีที่มีพระสงฆ์เฝ้าดูแลทำการปัดกวาดเช็ดถูปูลาดอาสนะและปฏิบัติต่อสถานที่ ๆ พระพุทธเจ้าเคยประทับอยู่ทุก ๆ แห่ง เหมือนสมัยที่พระพุทธองค์ทรงพระชนม, K; W2 ^2 {( m0 V
3 k9 c* \& [6 s5 Y" G4 ~
ชีพอยู่มิได้ขาด โดยมีการปฏิบัติเช่นนี้ติดต่อกันกว่าพันปี. u4 Y5 n3 V$ c% v  e
9 u$ n% I( Y) B) ?! a' A0 v
แต่จากเหตุการณ์ย้ายเมืองหลวงแห่งแคว้นมคธหลายครั้งในช่วง พ.ศ. 70 ที่เริ่มจากอำมาตย์และราษฎรพร้อมใจกันถอดกษัตริย์นาคทัสสก์แห่งราชวงศ์ของพระเจ้าพิมพิสารออกจากพระราชบัลลังก์ และยกสุสูนาคอำมาตย์ซึ่งมีเชื้อสายเจ้าลิจฉวีในกรุง
9 `+ G4 e- D- a7 n
- M# G; A( \/ A3 h1 ~เวสาลีแห่งแคว้นวัชชีเก่า ให้เป็นกษัตริย์ตั้งราชวงศ์ใหม่แล้ว พระเจ้าสุสูนาคจึงได้ทำการย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธไปยังเมืองเวสาลีอันเป็นเมืองเดิมของตน และกษัตริย์พระองค์ต่อมาคือพระเจ้ากาลาโศกราช ผู้เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสุสูนาค 1 t; f4 t$ ~$ [, Q) d
! e* n" b& F) w' H2 G$ ~! X: o
ได้ย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธอีก จากเมืองเวสาลีไปยังเมืองปาตลีบุตร ทำให้เมืองราชคฤห์ถูกลดความสำคัญลงและถูกทิ้งร้าง ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้วัดเวฬุวันขาดผู้อุปถัมภ์และถูกทิ้งร้างอย่างสิ้นเชิงในช่วงพันปีถัดมา1 R. m4 x% }) R

2 |7 c4 Z+ o- u# @* Q" fโดยปรากฏหลักฐานบันทึกของหลวงจีนฟาเหียน (Fa-hsien) ที่ได้เข้ามาสืบศาสนาในพุทธภูมิในช่วงปี พ.ศ. 942 - 947 ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าจันทรคุปต์ที่ ๒ (พระเจ้าวิกรมาทิตย์) แห่งราชวงศ์คุปตะ ซึ่งท่านได้บันทึกไว้ว่า เมืองราชคฤห์อยู่; [. \- n) }- R+ u
) S5 i0 e, R, X
ในสภาพปรักหักพัง แต่ยังทันได้เห็นมูลคันธกุฎีวัดเวฬุวันปรากฏอยู่ และยังคงมีพระภิกษุหลายรูปช่วยกันดูแลรักษาปัดกวาดอยู่เป็นประจำ แต่ไม่ปรากฏว่ามีการบันทึกถึงสถานที่เกิดเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตแต่ประการใด
( t' `  V9 d# J' D" e5 z: N5 f' j$ k4 m9 @
แต่หลังจากนั้นประมาณ 200 ปี วัดเวฬุวันก็ถูกทิ้งร้างไป ตามบันทึกของพระถังซำจั๋ง (Chinese traveler Hiuen-Tsang) ซึ่งได้จาริกมาเมืองราชคฤห์ราวปี พ.ศ. 1300 ซึ่งท่านบันทึกไว้แต่เพียงว่า ท่านได้เห็นแต่เพียงซากมูลคันธกุฎีซึ่งมี
5 I- Z  V" j5 R" P% O- [) X" {" a) \* ~: ?
กำแพงและอิฐล้อมรอบอยู่เท่านั้น (ในสมัยนั้นเมืองราชคฤห์โรยราถึงที่สุดแล้ว พระถังซำจั๋งได้แต่เพียงจดตำแหน่งที่ตั้งทิศทางระยะทางของสถูปและโบราณสถานเก่าแก่อื่น ๆ ในเมืองราชคฤห์ไว้มาก ทำให้เป็นประโยชน์แก่นักประวัติศาสตร์และนัก. s  u+ j2 g3 u0 r, A( L# Y

  _2 f8 s1 s% Y, L3 x, oโบราณคดีในการค้นหาโบราณสถานต่าง ๆ ในเมืองราชคฤห์ในปัจจุบัน)
$ R" H" ]# n7 l- G6 P  N2 Y* n- a
' X# v& W% D9 ^& Q5 t- k' Aจุดแสวงบุญและสภาพของวัดเวฬุวันในปัจจุบัน, p2 ^) V8 _' h* W/ x* R' e) }
ปัจจุบันหลังถูกทอดทิ้งเป็นเวลากว่าพันปี และได้รับการบูรณะโดยกองโบราณคดีอินเดียในช่วงที่อินเดียยังเป็นอาณานิคมของอังกฤษ วัดเวฬุวัน ยังคงมีเนินดินโบราณสถานที่ยังไม่ได้ขุดค้นอีกมาก สถานที่สำคัญ ๆ ที่พุทธศาสนิกชนในปัจจุบันนิยม
: b; \' G8 D( Q. E( Z4 r+ e
% m# [: Y$ T2 t$ sไปนมัสการคือ "พระมูลคันธกุฎี" ที่ปัจจุบันยังไม่ได้ทำการขุดค้น เนื่องจากมีกุโบร์ของชาวมุสลิมสร้างทับไว้ข้างบนเนินดิน, "สระกลันทกนิวาป" ซึ่งปัจจุบันรัฐบาลอินเดียได้ทำการบูรณะใหม่อย่างสวยงาม, และ "ลานจาตุรงคสันนิบาต" อันเป็นลานเล็ก   l% q' G& U/ o' V9 e* x

/ I' ~1 o& _9 [, t$ k- Fๆ มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประทานพรอยู่กลางซุ้ม ลานนี้เป็นจุดสำคัญที่ชาวพุทธนิยมมาทำการเวียนเทียนสักการะ (ลานนี้เป็นลานที่กองโบราณคดีอินเดียสันนิษฐานว่าพระพุทธองค์ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในจุดนี้)1 j  g6 f" S! r" X) u
0 Z5 |# c* t# S' @, ~- ~  \& p
จุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชา (ลานจาตุรงคสันนิบาต)7 W/ G/ V1 ?1 g% Y1 n# j* H
ถึงแม้ว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตจะเป็นเหตุการณ์สำคัญยิ่งที่เกิดในบริเวณวัดเวฬุวันมหาวิหาร แต่ทว่าไม่ปรากฏรายละเอียดในบันทึกของสมณทูตชาวจีนและในพระไตรปิฎกแต่อย่างใดว่าเหตุการณ์ใหญ่นี้เกิดขึ้น ณ จุดใดของวัดเวฬุวัน รวมทั้ง
! F3 I5 e: \) b1 i: B2 A
1 ]* H' P9 \9 i) L, l  Gจากการขุดค้นทางโบราณคดีก็ไม่ปรากฏหลักฐานว่ามีการทำเครื่องหมาย (เสาหิน) หรือสถูประบุสถานที่ประชุมจาตุรงคสันนิบาตไว้แต่อย่างใด (ตามปกติแล้วบริเวณที่เกิดเหตุการณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนา มักจะพบสถูปโบราณหรือเสาหินพระ! p% Y) E2 K; `( c7 e% H9 Q) N5 `

3 |3 R8 O+ q/ ^, pเจ้าอโศกมหาราชสร้างหรือปักไว้เพื่อเป็นเครื่องหมายสำคัญสำหรับผู้แสวงบุญ) ทำให้ในปัจจุบันไม่สามารถทราบโดยแน่ชัดว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตเกิดขึ้นในจุดใดของวัด0 t) z: X$ _6 O! V) x, s

1 e) Z& c  g0 aในปัจจุบันกองโบราณคดีอินเดียได้แต่เพียงสันนิษฐานว่า "เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดในบริเวณลานด้านทิศตะวันตกของสระกลันทกนิวาป" (โดยสันนิษฐานเอาจากเอกสารหลักฐานว่าเหตุการณ์ดังกล่าวมีพระสงฆ์ประชุมกันมากถึงสองพันกว่ารูป และ& q3 A( W' S( p- a- E" ^% D

) U1 a4 z4 b: D9 c: A) _เกิดในช่วงที่พระพุทธองค์พึ่งได้ทรงรับถวายอารามแห่งนี้ การประชุมครั้งนั้นคงยังต้องนั่งประชุมกันตามลานในป่าไผ่ เนื่องจากเสนาสนะหรือโรงธรรมสภาขนาดใหญ่ยังคงไม่ได้สร้างขึ้น และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในปัจจุบันลานด้านทิศตะวันตกของสระ
: ?9 d# @! P3 U/ S. F: V/ ~, P1 F$ [3 W- H+ V( B3 b# c( |  z
กลันทกนิวาป เป็นลานกว้างลานเดียวในบริเวณวัดที่ไม่มีโบราณสถานอื่นตั้งอยู่) โดยได้นำพระพุทธรูปยืนปางประทานพรไปประดิษฐานไว้บริเวณซุ้มเล็ก ๆ กลางลาน และเรียกว่า "ลานจาตุรงคสันนิบาต" ซึ่งในปัจจุบันก็ยังไม่มีข้อสรุปแน่ชัดว่าลาน% M' I, D9 }: l- X5 y

1 f  @/ Y2 w( t& ?จาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริงอยู่ในจุดใด และยังคงมีชาวพุทธบางกลุ่มสร้างซุ้มพระพุทธรูปไว้ในบริเวณอื่นของวัดโดยเชื่อว่าจุดที่ตนสร้างนั้นเป็นลานจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริง แต่พุทธศาสนิกชนชาวไทยส่วนใหญ่ก็เชื่อตามข้อสันนิษฐานของกอง' u6 I. c4 b  f" w7 T

' ~4 P1 C% Y* y. i7 i" {โบราณคดีอินเดียดังกล่าว โดยนิยมนับถือกันว่าซุ้มพระพุทธรูปกลางลานนี้เป็นจุดสักการะของชาวไทยผู้มาแสวงบุญจุดสำคัญ 1 ใน 2 แห่งของเมืองราชคฤห์ (อีกจุดหนึ่งคือพระมูลคันธกุฎีบนยอดเขาคิชกูฏ)
5 Y1 F2 l! E4 v3 Y) L
' ?5 M. Z0 ?( i2 ?5 d0 F3 Uกิจกรรมต่างๆ ที่ควรปฏิบัติในวันมาฆบูชา
/ u* t  f0 W, ~' A
: W- b- D( @3 Y& g การปฎิบัติตนสำหรับพุทธศาสนาในวันนี้ก็คือ การทำบุญ ตักบาตรในตอนเช้า หรือไม่ก็จัดหาอาหารคาวหวานไปทำบุญฟังเทศน์ที่วัด ตอนบ่ายฟังพระแสดงพระธรรมเทศนา ในตอนกลางคืน จะพากันนำดอกไม้ ธูปเทียน ไปที่วัดเพื่อชุมนุมกันทำพิธี
8 e7 S7 k1 E! G8 l8 X+ g3 l
3 K+ q  h3 ?/ V# l$ ^, y3 {เวียนเทียน รอบพระอุโบสถ พร้อมกับพระภิกษุสงฆ์โดยเจ้าอาวาสจะนำว่า นะโม ๓ จบ จากนั้นกล่าวคำ ถวาย ดอกไม้ธูปเทียน ทุกคนว่าตาม จบแล้วเดิน เวียนขวา ตลอดเวลาให้ระลึกถึง พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ จนครบ ๓ รอบ
3 A6 w1 j: j. v" D/ c' l+ B& n' E$ @. Q
แล้วนำดอกไม้ ธูปเทียนไปปักบูชาตามที่ทางวัด เตรียมไว้ เป็นอันเสร็จพิธี0 _/ _. Y9 K' c

2 b3 [$ e5 a7 b# L# E' }$ {& p" Iขอบคุณข้อมูลจาก : dhammathai.org,วิกิพีเดีย& ]. V8 K, _8 i% y

1 Y; y8 r' z4 Q. A' ~& t. V" X( k$ Y) R- _
- ~$ i' g5 u* B. d8 R" Z
การถือปฏิบัติวันมาฆบูชาในประเทศไทย6 w) F) @. U- r
พิธีวันมาฆบูชานี้ เดิมทีเดียวในประเทศไทยไม่เคยทำมาก่อน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายไว้ว่าเกิดขึ้นในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทรงถือตามแบบของโบราณบัณฑิตที่
8 A9 Y3 I" ?* _% ?2 x9 ?  I! I
) q8 K: u  C- ?$ a0 Nได้นิยมกันว่า วันมาฆะบูรณมี พระจันทร์เสวยฤกษ์มาฆะเต็มบริบูรณ์เป็นวันที่พระอรหันต์สาวกของ พระพุทธเจ้า ๑,๒๕๐ รูป ได้ประชุมกันพร้อมด้วยองค์ ๔ ประการ เรียกว่า
' X$ \/ m8 k6 t4 ~+ H
; U/ X8 P( q8 p$ j. Kจาตุรงคสันนิบาตพระพุทธเจ้าได้ตรัสเทศนาโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เป็นการ ประชุมใหญ่ และเป็นการอัศจรรย์ในพระพุทธศาสนา นักปราชญ์ จึงถือเอาเหตุนั้นประกอบ การสักการบูชาพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์สาวก ๑,๒๕๐ รูปนั้น ให้6 [. Z/ q$ Z5 c, p' t

- ]4 ]3 p, y- V. Wเป็นที่ตั้งแห่งความ เลื่อมใสการประกอบพิธีมาฆะบูชา ได้เริ่มในพระบรมมหาราชวังก่อน
2 W$ i+ p# m7 Z# B/ _6 g
6 J) Z3 _1 W. S# C9 Vในสมัยรัชกาลที่ ๔ มีพิธีการพระราชกุศลในเวลาเช้า พระสงฆ์ วัดบวรนิเวศวิหารและ วัดราชประดิษฐ์ ๓๐ รูป ฉันในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เวลาค่ำ เสด็จออกทรงจุด ธูปเทียนเครื่อง มนัสการแล้ว พระสงฆ์สวดทำวัตรเย็นเสร็จแล้ว สวด
2 G! R8 i) m' x% z8 E% v% Z2 J; O% X; Z
มนต์ต่อไปมี สวดคาถาโอวาทปาติโมกข์ด้วยสวดมนต์ จบทรงจุดเทียนรายตามราวรอบพระอุโบสถ ๑,๒๕๐ เล่ม มีการประโคมอีกครั้งหนึ่งแล้วจึงมีการเทศนา โอวาทปาติโมกข์
$ x8 |% N9 k5 i+ f' q/ \๑ กัณฑ์เป็นทั้งเทศนาภาษาบาลีและ ภาษาไทย เครื่องกัณฑ์ มีจีวรเนื้อดี ๑ ผืน เงิน ๓ ตำลึง และขนมต่าง ๆ เทศนาจบพระสงฆ์ ซึ่งสวดมนต์ ๓๐ รูป สวดรับการประกอบพระราชกุศลเกี่ยวกับ วันมาฆบูชาในสมัยรัชกาลที่ ๔ นั้น พระบาทสมเด็จพระ+ d! y: Y# L* y

* q+ g/ P# ]& E9 r- bจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะเสด็จออกประกอบพิธีด้วยพระองค์เองทุกปีมิได้ขาด สมัยต่อมามีการเว้นบ้าง เช่น รัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จออกเองบ้าง มิได้ เสด็จออกเองบ้างเพราะมักเป็นเวลาที่ประสบกับเวลาเสด็จ
% \0 O4 U( V) g; M* b! L4 j' M# O5 P# h/ p' ~
ประพาส หัวเมืองบ่อย ๆ หากถูกคราวเสด็จไปประพาสบางปะอินหรือพระพุทธบาท พระพุทธฉาย พระปฐมเจดีย์ พระแท่นดงรัง ก็จะทรงประกอบพิธีมาฆบูชา ในสถานที่นั้น ๆ ขึ้นอีก ส่วนหนึ่งต่างหากจากในพระบรมมหาราชวังเดิมทีมีการประกอบพิธี0 J- N6 `( r7 G* g" a- D/ Y

9 ?! v! u" K0 m3 g4 s" yในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาก็ขยายออกไป ให้พุทธบริษัทได้ ปฏิบัติตามอย่างเป็นระบบสืบมาจนปัจจุบัน มีการบูชา ด้วยการเวียนเทียน และบำเพ็ญกุศลต่าง ๆ ส่วนกำหนดวันประกอบพิธีมาฆบูชานั้น ปกติตรงกับวันเพ็ญ เดือน ๓ หากปีใด เป็น
4 j8 h6 `. d  C) v: t+ A: o8 w- S: Z+ O+ p+ l  w  }6 ^
อธิกมาส คือ มีเดือน ๘ สองหนจะเลื่อนไปตรงกับวันเพ็ญเดือน ๔
+ W3 e' z1 Z# P! R# t& Y
6 m, m% _# F" C) H( o+ ?
$ e/ V2 {' C! f( y/ v( E* c. \0 F0 u' }- a- O
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติ
( `- k$ w5 p* {หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติได้แก่ โอวาทปาติโมกข์ หมายถึง หลักคำสอนคำสำคัญของพระพุทธศาสนาอันเป็นไปเพื่อป้องกัน และแก้ปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตเป็นไปเพื่อความหลุดพ้น หรือคำสอน อันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา หลักธรรมประกอบด้วย , k* L  u( [5 O+ q
. B) N7 R' K2 W$ ?
หลักการ ๓ อุดมการณ์ ๔ วิธีการ ๖ ดังนี้# r# m0 M# H& E
8 I/ q1 c2 T- B5 z
หลักการ ๓. T6 `- e. W& f1 H$ o, G
๑. การไม่ทำบาปทั้งปวง ได้แก่การงดเว้น การลด ละเลิก ทำบาปทั้งปวง ซึ่งได้แก่ อกุศลกรรมบถ ๑๐ ทางแห่งความชั่ว มีสิบประการ อันเป็น! o$ B9 G) o+ ^( z
ความชั่วทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความชั่วทางกาย ได้แก่ การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติ ผิดในกาม
! F: Y7 d7 h% O1 Q! xความชั่วทางวาจา ได้แก่ การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดเพ้อเจ้อ
: }. T' B2 I5 ]* Nความชั่วทางใจ ได้แก่ การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม
' I% T9 o7 R' `" z; Z, y9 v0 @! e! J5 j* V' P5 a/ c( b/ K* B6 D& S' t
๒. การทำกุศลให้ถึงพร้อม ได้แก่ การทำความดีทุกอย่างซึ่งได้แก่ กุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นแบบของการทำฝ่ายดีมี ๑๐ อย่าง อันเป็นความดีทางกาย ทางวาจาและทางใจ3 c- z7 R. ]( {- U, T* I+ a
9 W! X8 B! T' k7 ~
ความดีทางกาย ได้แก่ การไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ทำร้ายเบียดเบียนผู้อื่นมีแต่ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน การไม่ถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และการไม่ประพฤติผิดในกาม
" m  J5 h- J2 z; ^: g" O2 oการทำความดีทางวาจา ได้แก่ การไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ และไม่พูดเพ้อเจ้อพูดแต่คำจริง พูดคำอ่อนหวานพูดคำให้เกิดความสามัคคีและพูดถูกกาลเทศะ5 N/ X# E( n  f7 }8 J. ~/ E% K
การทำความดีทางใจ ได้แก่ การไม่โลภอยากได้ของของผู้อื่นมีแต่คิดเสียสละ การไม่ผูกอาฆาตพยาบาทมีแต่คิดเมตตาและ ปราถนาดีและมีความเห็นความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรม เช่น เห็นว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว
  Z% g$ ?, `3 v! d7 w+ x; }
' J$ b3 J) x) `+ o1 F3 Z+ {๓. การทำจิตให้ผ่องใส ได้แก่ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ปราศจากนวรณ์ซึ่งเป็นเครื่องขัดขวางจิตไม่ให้เข้าถึงความสงบ มี ๕ ประการ ได้แก่
! L  e! l# i/ L0 [8 K, n1 I" E9 p: C
$ U3 q9 ~' [8 }. j6 L๑. ความพอใจในกาม (กามฉันทะ)* _, h) y( }" y
๒. ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท)  V+ Y# [5 \( v0 z9 Q4 [7 x
๓. ความหดหู่ท้อแท้ ง่วงเหงาหาวนอน (ถีนะมิทธะ)
) J: [3 o% {! p7 J1 t, B1 i๔. ความฟุ้งซ่าน รำคาญ (อุทธัจจะกุกกุจจะ) และ9 W6 W4 O6 ]% M, v# {
๕. ความลังเลสงสัย (วิกิจฉา) เช่น สงสัยในการทำความดีความชั่ว ว่ามีผลจริงหรือไม่ วิธีการทำจิตให้ปฏิบัติสมถะผ่องใส ที่แท้จริงเกิดขึ้นจากการละบาปทั้งปวง ด้วยการถือศืลและบำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการ และวิปัสสนา จนได้บรรลุอรหัตผล
7 s4 i" W% I5 Q4 @& |
0 x$ Q# D2 T& A# bอันเป็นความผ่องใสที่แท้จริง
) I2 e: x. `8 U+ k
; m0 U: Q+ V, Pอุดมการณ์ ๔8 \% N4 e8 h3 g1 J/ x8 M
๑. ความอดทน ได้แก่ ความอดกลั้น ไม่ทำบาปทั้งทางกาย วาจา ใจ: ]! Z2 [1 P# J5 n
๒. ความไม่เบียดเบียน ได้แก่ การงดเว้นจากการทำร้าย รบกวน หรือ เบียดเบียนผู้อื่น! l4 L/ }6 c, N: g5 [
๓. ความสงบ ได้แก่ ปฏิบัติตนให้สงบทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ6 J' P: c) N( Y" `7 S
๔. นิพพาน ได้แก่ การดับทุกข์ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นได้จาการดำเนินชีวิตตามมรรคมีองค์ ๘' c/ w* o( J  G, t, G, B" d
  i  `( R! l+ Y% \
วิธีการ ๖0 Z  C$ l! l. X% q
๑. ไม่ว่าร้าย ได้แก่ ไม่กล่าวให้ร้ายหรือ กล่าวโจมตีใคร' c8 E6 `' z9 c: M3 E
๒. ไม่ทำร้าย ได้แก่ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น
9 r. _3 `! |; i  \' P+ J๓. สำรวมในปาติโมกข์ ได้แก่ ความเคารพระเบียบวินัย กฎกติกา กฎหมาย รวมทั้งขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม5 R5 K5 A& `8 I( Y; |
๔. รู้จักประมาณ ได้แก่ รู้จักความพอดีในการบริโภคอาหารหรือการใช้สอยสิ่งต่าง ๆ
3 ?# T4 D3 T! h2 X! E' B๕. อยู่ในสถานที่ที่สงัด ได้แก่ อยู่ในสถานที่สงบมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม
. }8 u) Z6 L! L" p# K0 y( I7 P๖. ฝึกหัดจิตใจให้สงบ ได้แก่ฝึกหัดชำระจิตให้สงบมีสุขภาพคุณภาพและประสิทธิ
* ~2 V- X- v& R0 Y. I. H. qภาพที่ดี4 Z" n7 A& x: K) _+ s5 |' Q% K* b. ?

7 n8 F4 ?: Z6 v1 a% `6 c) F. b8 v8 a/ oขอบคุณข้อมูลจาก : dhammajak.net/budday/maka.php
" `% I2 z$ o! L4 l
! h. `4 E; {# pที่มา : http://campus.sanook.com/910849/วันมาฆบูชา/